۲15 - شرائط خطبه (( وقت خطبه )) 3

حدیث روز :

عن مولانا امیر المومنین علیه السلام: للمؤمن ثلاث ُ ساعاتٍ فساعةٌ یُناجی فیها ربّهَ و ساعةٌ یَرُمُّ معاشَه و ساعةٌ یخلی بین نفسه و بین لَذّتها فیما یَحِلُّ و یَجمُلُ. [1]

« مومن اوقات خود را به سه بخش تقسیم می کند : زمانی که در آن با پروردگار خود به راز و نیاز می پردازد و زمانی که به تحصیل معاش دست می بازد و زمانی که به لذت های حلال و نیکو می گذراند »

روایات متعددی از اهل بیت علیهم السلام درباره مدیریت زمان و برنامه ریزی صحیح در زندگی وارد شده است .در این روایت نورانی حضرت می فرماید انسان مومن باید وقت های خودش را مدیریت کند و به سه بخش تقسیم کند البته در برخی روایات این موارد به عنوان ویژگی های انسان عاقل ذکر شده است :

البته در بعضی دیگر از روایات به برنامه چهارم و پنجم هم اشاره شده است که عبارتند از :

**********

موضوع : شرائط خطبه (( وقت خطبه ))

در جلسه گذشته ادله اقوال سه گانه را مطرح کردیم که به بعضی از دلیل های قول اول (جواز ایقاع قبل از زوال ) اشکال کردیم .

اما اشکالاتی که به ادله قول سوم ( وجوب ایقاع بعد از زوال ) وارد است عبارتند از :

این آیه قول دوم (نظرابن حمزه) را نفی می کند اما نظر اول را نفی نمی کند زیرا آیه می گوید : وقتی ندا داده شد یعنی وقتی اذان گفته شد ، واجب است سعی به سوی ذکرالله اما اگر ما دلیلی داشته باشیم که بگوید می توان قبل از زوال خطبه خواند ، منافاتی با آیه ندارد .

درست است که این روایت می گوید خطبه ها بعد از زوال باشد اما در این روایت برخی از مستحبات نماز جمعه هم گفته شده است مانند خواندن سوره جمعه و منافقین شاید این مورد هم از موارد مستحبی باشد .

بنابر این با وجود این احتمال نمی توان وجوب ایقاع خطبه ها بعد از زوال را استفاده کرد .

عده ای به این روایت اشکال سندی کرده اند و این روایت را قبول ندارند هر چند علی التحقیق این روایت صحیحه است .

اما اشکال دیگر که برخی به این روایت کرده اند این است که احتمال دارد اذانی که در این روایت آمده است اذان اعلام باشد نه اذان شرعی .

البته این اشکال هم صحیح نیست زیرا در زمان پیامبر یک اذان بیشتر نبود .

شما طبق چه دلیلی می گویید بین خطبه و نماز جمعه دو رکعت نماز مستحب نیست بر فرض هم که دلیلی داشته باشیم که بین خطبه و نماز جمعه دو رکعت نماز مستحبی تشریع نشده است می گوییم این در صورتی است که خطبه ها قبل از زوال خوانده شود که دیگر نمی توان بین خطبه و نماز جمعه ، دو رکعت نماز مستحبی خواند اما اگر خطبه ها بعد از زوال خوانده شد این دو رکعت مستحب است چرا که اول دو رکعت نماز مستحبی خوانده می شود و بعد خطبه های نماز جمعه .

این طور نیست که بدل در تمام شرایط باید از مبدل منه تبعیت کند به عنوان نمونه طهارت در خطبه ها شرط نیست و حال آنکه در مبدل منه شرط است و یا اینکه خطبه ها بدل از دو رکعت اخیر نماز جمعه است اما می بینیم که مقدم شده است .

نهایت چیزی که می توان از سیره استفاده کرد این است که خواندن خطبه ها بعد از زوال جایز است اما وجوب را نمی توان استفاده کرد .

ما شک در شرطیت داریم که در این حالت اصالت البرائة شرطیت را بر می دارد . بنابراین اگر خطبه ها را قبل از زوال بخوانیم ، برائت یقینی پیدا می کنیم .

نظریه نهایی :

روایت عبدالله بن سنان که اولین روایتی بود که قائلین به قول اول به آن استدلال کردند ، هیچ دلالتی براین ندارد که پیامبر اکرم خطبه ها را قبل از زوال می خواندند زیرا در روایت دارد که پیامبر اکرم نماز جمعه را بعد از زوال می خواندند اما به اندازه بند کفش ( قدر شراک) از آن گذشته بود نمی گوید سر ظهر نماز می خواند یک فرصتی فاصله می شد و جمله « یخطب فی الظل الاول » توضیح همان فاصله است یعنی اولین سایه ای که بعد از زوال تحقق پیدا می کرده درهمان فاصله خطبه را می خواندند .

بنابراین این روایت دلالتی بر جواز ایقاع خطبه قبل از زوال ندارد و موید این مطلب روایت عبدالله بن میمون است که می گفت : « کان رسول الله اذا خرج الی الجمعه قعد علی المنبر حتی یفرغ َ الموذن »

که این روایت می فرماید پیامبر خطبه را بعد از زوال می خواندند .علاوه بر این هیچ گزارشی نداریم که پیامبر قبل از زوال خطبه می خواندند .

البته انصاف این است بگوئیم هیچکدام از دو قول دلیل محکمی بر نظر خود ندارند بلکه هر کدام به استظهار خودشان استدلال می کنند .

به نظر می رسد بگوئیم حداقل احتیاط واجب در خواندن خطبه ها بعد از زوال است . والسلام علیکم و رحمة الله