674 - آثار زیان‌بار فقر
بسم الله الرحمن الرحیم
وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُسْعِي وَ لَا أَطْغَيَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُجْدِي.[1]
پیش از این به سه گروه از روایات حوزه فقر اشاره شد یکی روایات «فقر فراگیر» و دیگری روایات «نکوهش فقر» و سومی روایات «درخواست رفع فقر از خداوند». اکنون به گروه دیگری از روایات این حوزه با موضوع آثار زیان‌بار فقر اشاره می‌کنیم.
1. جهل و نادانی
از مهم‌ترین آثار و پیامدهای فقر باید به جهل، نادانی و پایین آمدن سطح دانش جامعه اشاره کرد. در این باره روایاتی وجود دارد که به برخی اشاره می‌شود. اولین روایت، روایت معروف جنود عقل و جهل است که غناء را از جنود عقل و فقر را از جنود جهل شمرده است:
وَالغِنى وضِدُّهُ الفَقر[2]
این که فقر از سپاهیان جهل شمرده شده است بدین معناست که جامعه فقیر دچار جهل و عقب‌ماندگی علمی هم خواهد شد. به تعبیر دیگر عقب‌ماندگی اقتصادی سبب محدودیت دسترسی به علم و دانش می‌گردد.
در روایت دیگری که شیخ صدوق از امام صادق(علیه‌السلام) نقل می‌کند آمده است پنج خصلت است که نبود هر کدام از این خصلت‌ها موجب کمبود در زندگی، زوال عقل و دل‌پریشانی خواهد شد؛ اولین این خصلت‌ها «سلامتی و تندرستی»، دومین خصلت «امنیت» و سومین خصلت «گشایش در روزی» است:
الخصال عن أبي خالد السجستانيّ: قالَ أبو عَبدِ اللَّهِ عليه السلام: خَمسُ خِصالٍ مَن فَقَدَ واحِدَةً مِنهُنَّ لَم يَزَل ناقِصَ العَيشِ، زائِلَ العَقلِ، مَشغولَ القَلبِ: فَأَوَّلُها صِحَّةُ البَدَنِ، وَالثّانِيَةُ الأَمن وَالثّالِثَةُ السَّعَةُ فِي الرِّزقِ...[3]
نتیجه آن که فقر و تنگناهای مالی زمینه‌ساز جهل و نادانی بوده و سطح دانش جامعه را پایین نگه می‌دارد.
[۱] الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، ص۹۸، الدعاء۲۰.
[۲] الکافی، الشیخ الکلینی (۳۲۹ ق)، ج۱، ص۴۶، ح۱۴، ط ـ دار الحدیث.
[۳] کتاب من لایحضره الفقیه، الشیخ الصدوق (۳۸۱ ق)، ج۲، ص۶۲۱، ح۳۲۱۴.
