214 - شرایط نماز جمعه « فروعات شرط خطبه » 7
جلسه 214 - 1391/12/22، بحث در مستند و دلیل مسئله 9 از کتاب تحریرالوسیله بود که عرض کردیم ظاهراً روایت فضل بن شاذان تنها دلیل این مسئله است که مرحوم صدوق این روایت را در کتاب علل الشرایع و عیون اخبار الرضا نقل کرده است که این روایت هم از نظر سند و هم از نظر متن قابل اشکال است . متن این روایت از دو جهت قابل اشکال است :
حدیث روز :
عن ابی عبدالله علیه السلام : کان ابوذر رضی الله عنه یقول فی خطبته ... یا مبتغی العلم قَدَّم لمقامک بین یدی الله عزوجل فانک مُثابٌ بِعَمَلِک کما تَدینُ تُدانُ یا مبتغی العلم [1]
این روایت نورانی سه فراز دارد که با « یا مبتغی العلم » آغاز می شود . دو فراز آن را توضیح دادیم اما در این فراز پایانی می فرماید :
ای کسی که جویای علم] نافع[ هستی برای آن روز که در پیشگاه خداوند قرار می گیری عملی بفرست به درستی که تو دربرابر عملت پاداش می گیری از هر دست که بدهی ازهمان دست پس خواهی گرفت ای جویای علم .
سه نکته مهم در این روایت بیان شده است :
- دنیا چیزی نیست جز عمل خیر و شری که باقی می ماند .
- باتوجه به این که جز خیر و شر باقی نمی ماند مراقب باش دلبستگی های دنیوی تو را از کار خیر باز ندارد .
- توجه داشته باش که یک روزی در برابر خداوند قرار می گیری و در آنجا ثواب به عمل تو داده می شود و بعد اشاره به یک اصل کلی می کند می فرماید : « کما تدین تدان »هر طور عمل کنی همان طور نتیجه آن را می بینی در روایت داریم : «مَن حَفَرَ بئراً لأخیه وقع فیه» اگر کسی چاله ای برای برادرش بکند ، خودش در آن می افتد یا در روایت داریم : «مَن هَتَک حجابَ غیره انکشفت عوارت بیته» کسی که پرده دری کند برای دیگران عیوب خودش آشکار می شود « من عاب عیب و من شَتَم اجیب و مَن غَرسَ اشجار التُقی اجتنی ثمار المُنی » .کسی که عیب جویی کند ، عیب او را می گویند و کسی که فحاشی کند ، جواب می شنود کسی که درخت تقوا بکارد میوه آرزوها را می چیند . همه این روایات مصادیق کما تَدین تدان است .
**********
موضوع : شرایط نماز جمعه « فروعات شرط خطبه »
بحث در مستند و دلیل مسئله 9 از کتاب تحریرالوسیله بود که عرض کردیم ظاهراً روایت فضل بن شاذان تنها دلیل این مسئله است که مرحوم صدوق این روایت را در کتاب علل الشرایع و عیون اخبار الرضا نقل کرده است که این روایت هم از نظر سند و هم از نظر متن قابل اشکال است .
متن این روایت از دو جهت قابل اشکال است :
1-مباحثی و مطالبی در این روایت است که نمی توان به امام معصوم علیه السلام نسبت داد چرا که خلاف عقل است و مخالف مبانی اعتقادی امامیه است .
2-همچنین مرحوم شیخ صدوق در مواردی تصریح به اشتباه فضل کرده است از این هم معلوم می شود که شیخ صدوق قائل نبوده که همه روایت از امام رضا علیه السلام باشد و غیر از این دو اشکال گفته شده است که طبقه فضل به امام رضا علیه السلام نمی خورد .
در جلسه قبل سخن شیخ طوسی و نجاشی را در این باره نقل کردیم .
- مرحوم کشی در ترجمه حسن بن علی بن فضّال نقل می کند که فضل بن شاذان در دوران نوجوانی حسن بن علی بن فضال را در حالی که پیرمرد بوده است درک کرده است و جناب حسن بن علی بن فضّال در سال 221 و حداکثر 224 ه.ق از دنیا رفته است و امام رضا علیه السلام در سال 203 ه .ق به شهادت رسیدند .با این وجود نمی توان پذیرفت فضل بن شاذان امام رضا علیه السلام را درک کرده باشد و مکرر خدمت ایشان رسیده باشد .
- فضل بن شاذان از امام رضا علیه السلام غیر از این روایت ، روایت دیگری نقل نکرده است . چطور می شود ایشان فقط یک روایت از امام رضا علیه السلام نقل کند در حالی که مکرر خدمت ایشان رسیده باشد .
سند روایت :
این روایت سند خوبی دارد یعنی راویان این روایت توثیق شده اند البته برخی هم در سند این روایت اشکال می کنند اما باید توجه داشت بر فرض هم که سند این روایت معتبر باشد اما وقتی نمی توان بعضی از فراز های آن را به امام نسبت داد ، اعتبار مجموع آن زیر سئوال می رود.
بنابراین اگر روایت فضل بن شاذان را نپذیرم دلیل مسئله 9 چه چیزی می شود ؟
شاید بتوان گفت برخی از خطبه های نهج البلاغه که گفته نشده از خطبه های نماز جمعه بوده است و در عین حال مباحث سیاسی ، اجتماعی در آن آمده است دلیل این مسئله باشد . همچنین شاید بتوان گفت که به این گونه مباحث سیاسی و اقتصادی و اجتماعی عنوان موعظه را اطلاق کرد و خبر فضل بن شاذان هم تأییدی باشد بر اینکه این گونه مباحث ، مصداق موعظه باشد .
مسئله 10 یجوز ایقاع الخطبتین قبل زوال الشمس بحیث اذا فرغ منها زالت و الاحوط ایقاعهما عندالزوال [2] .
می فرمایند : خواندن هر دو خطبه قبل از ظهر به طوری که وقتی از خطبه ها فارغ می شود ، زوال تحقق یابد و ظهر شود ، و احتیاط مستحبی آن است خطبه ها هنگام ظهر واقع شوند .
والسلام علیکم و رحمة الله
[1] الکافی، ج2، ص134
[2] تحریر الوسیله، ج1، ص213
