209 -شرایط نماز جمعه (( فروعات شرط خطبه )) 2

حدیث روز :

عن مولانا الکاظم علیه السلام : إن لقمان قال لابنه : یا بُنی :اِنّ الدنیا بحرٌ عمیق قد غرق فیها عالم کثیر فلتکن سفینتک فیها تقوی الله و حَشوها الایمان و شِراعها التوکل و قَیَّمُها العقل و دلیلها العلم و سکانها الصبر [1]

(( همانا دنیا دریایی ژرف است در این دریای عمیق مردمان بسیاری هلاک شده اند اگر میخواهی غرق نشوی باید کشتی تو تقوا و اندرون کشتی ایمان و بادبان کشتی تو توکل و ناخدای آن عقل ، و راهنمای آن علم و لنگرش صبر باشد)) .

در جلسات گذشته فرازهایی از این روایت نورانی که نصایح لقمان به فرزندش را نقل کرده را توضیح دادیم اما در این جلسه آخرین قسمت روایت که می فرماید « و سکانها الصبر » توضیح می دهیم .

سکّان وسیله ای است که در انتهای کشتی نصب می شود و برای تغییر جهت کشتی در دریا می باشد .

حضرت می فرماید : سکان کشتی تقوا ، صبر است .

عقل می خواهد کشتی تقوا را به سمت هدف والای انسانی حرکت بدهد اما شهوت اجازه نمی دهد ، غضب اجازه نمی دهد ، در اینجاست که نیاز به سکّان پدید می آید تا در مسیر قرار بگیرد ، یعنی نیاز به مقاومت پیش می آید ، که این مقاومت همان صبر است یعنی صبر بر طاعت ، صبر معصیت ، صبر بر مصیبت تا کشتی در جهتی که مقتضای علم است حرکت کند .

از امیر المومنین علیه السلام روایت شده است که می فرماید : « الصبر فی الامور بمنزله رأس من الجسد ، فاذا فارق الرأس الجسد فسد الجسد و اذا فارق الصبر الامور فسد الامور » .

جایگاه صبر در کارها جایگاه سر نسبت به بدن است . همچنانکه سر اگر از بدن جدا شود بدن فاسد می شود اگر صبر هم از کارها جدا شود ، کارها فاسد می شود .

**********

موضوع : شرایط نماز جمعه (( فروعات شرط خطبه ))

مسئله 7 - ... والایصاء بتقوی الله تعالی فی الاولی علی الاقوی و فی الثانیه علی الاحوط [2]

حضرت امام رضوان اله علیه در ادامه مسئله هفتم می فرماید :

در خطبه اول بنابر اقوا واجب است سفارش به تقوا و پرهیزکاری از خداوند متعال نماید و در خطبه دوم بنابر احتیاط سفارش به تقوای واجب است .

دلیل اینکه حضرت امام در خطبه اول فتوا به وجوب ایصاء بتقوی الله می دهند و در خطبه دوم احتیاط واجب به ایصاء بتقوی الله می دهند . چیست ؟

در پاسخ به این سئوال باید گفت دلیل این مسئله چند چیز است ؟

این روایت را مرحوم صاحب وسایل تقطیع کرده است .اصل این روایت را مرحوم کلینی در کافی بطور کامل نقل کرده است . [3]

در این روایت هم در خطبه اول و هم در خطبه دوم ، وصیت به تقوا وارد شده است .

اگر ما بودیم و این روایت باید فتوا به وجوب وصیت به تقوا در هر خطبه می دادیم اما در روایت دیگر وصیت به تقوا در خطبه اول آمده اما در خطبه دوم وارد نشده است .

در روایت سماعه [4] ایصاء بتقوالله فقط در خطبه اول آمده و در خطبه دوم نیامده است که جمع بین این دو روایت به این است که در خطبه اول فتوا به وجوب ایصاء به تقوی الله بدهیم اما در خطبه دوم احتیاط وجوبی در انجام آن باشد و فتوا به وجوب ندهیم .

تا به اینجا حضرت امام 3 رکن را در خطبه شرط دانستند ( تحمید و ثناء ، صلوات ، وصیت به تقوا ) اما در ادامه ، رکن چهارم در خطبه اول را ذکر می کنند ، می فرمایند :

« و قراءة سورة صغیرة فی الاولی علی الاقوی ... »

دلیل این حکم هم روایت محمدبن مسلم و سماعه می باشد با این تفاوت که در روایت سماعه سوره صغیرة آمده « یقرأ سورةً من القرآن صغیرةً » اما در روایت محمدبن مسلم قید «صغیرة» نیامده « و اقرأ سورةً من القرآن » .

مشهور فقها سوره را در هر دو خطبه شرط می دانند در این زمینه مرحوم شیخ طوسی در مبسوط می فرماید : « یجب فی کل خطبه حمد الله و الثناء علیه و الصلوة علی النبی و آله والوعظ و قراءة سورة خفیفه من القرآن »

مرحوم علامه در تذکره می فرماید :

« و یجب ان یقرأ فی کل منهما سورة خفیفه من القرآن قاله الشیخ لقول الصادق علیه السلام ثم یقرأ سورة قصیره من القرآن و لانهما بدل فتجب فیهما القراءة کالمبدل »

ایشان دو دلیل بر وجوب سوره در دو خطبه ذکر می کند :

در ادامه علامه می فرماید :

« وللشافعی فی ایجاب مطلق القراءة فی کل منهما قولان : الوجب کالمبدل و فی ایتهما کان وله ثالث : عدم الوجوب و به قال ابو حنیفه للاصل والمشهور الاول لاّن النبی صلی الله علیه و آله کان یقرأ فیهما القرآن »

شافعی در این مسئله سه نظر دارد :

ابوحنیفه هم می گوید سوره واجب نیست به دلیل اصل

مرحوم علامه می فرماید : مشهور می گویند در هر دو خطبه واجب است . به دلیل : سنت پیامبر اکرم این بوده که در هر دو خطبه قرآن می خواندند و دو روایت در این زمینه نقل می کنند .

« ... و قال المرتضی رضی اله عنه : یحمد الله و یمجّده و یثنی علیه و یشهد لمحمد بالرساله و یوشّح الخطبه بالقرآن ثم یفتتح الثانیه بالحمد و الاستغفار و الصلاة علی النبی و الدعاء الائمة المسلمین [5] » .

از این فرمایش سید مرتضی استفاده می شود که در خطبه اول شرط است البته نکته ای که در کلام سید مرتضی وجود دارد این است که قرآن بخواند و اگر یک آیه هم بخواند صدق می کند. مرحوم علامه می فرماید : یکی از اقوال شافعی همین است یعنی اگر خطیب یک آیه که فایده کامل داشته باشد بخواند ،کفایت می کند .

والسلام علیکم و رحمة الله