192 - حکم نماز جمعه 1
جلسه 192 - 1391/10/24، امّا در این جلسه به بحث و بررسی نظریه پنجم پرداختند . نظریه پنجم ( ابن عصفور و برخی از معاصرین) : وجوب تعیینی اقامه بر فقیه جامع الشرائط و وجوب تعیینی حضور بر مردم
حدیث روز :
قال الرضا : « مَن استَفادَ اخاً فی الله عزّوجلّ اِستفادَ بیتاً فی الجنة »
هرکس برای رضای خداوند عزوجل برای خود برادری انتخاب کند گویا خانه ای در بهشت برای خویش برگزیده است. [1]
چند نکته در این حدیث قابل توجه است .
- اسلام دین اجتماعی است ، دین عزلت و گوشه گیری نیست به همین جهت ترغیب می کند که شخص مسلمان دوستان بیشتری داشته باشد .
- همچنین دستور اسلام به دوست یابی مطلق نیست بلکه مقید است « اخاً فی الله » دوستی در راه خدا ، برای خدا باشد . دوستی که برای خدا نباشد در واقع دوستی نیست بلکه خودخواهی است به همین جهت روز قیامت همه دوستی ها تبدیل به دشمنی می گردد مگر آن دوستی هایی که برای خدا باشد . « یومئذٍ بعضهم لبعض ٍ عدو الاّ المتقین »
- دوستی برای خدا سبب تکامل معنوی انسان می شود و در واقع یک نوع عبادت است لذا در روایت می فرماید : « استفاد بیتاً فی الجنة »
موضوع بحث در رابطه با « حکم نماز جمعه در عصر غیبت » بود که حضرت استاد در جلسات گذشته چهار نظریه را در این زمینه مطرح کردند و به نقد و بررسی هر کدام از اقوال پرداختند که به طور خلاصه عبارتند از :
- نظریه اول ( مرحوم سلار و ابن ادریس) : عدم مشروعیت نماز جمعه در عصر غیبت
- نظریه دوم ( شهید ثانی و آیت الله حائری و ...) : وجوب تعیینی عقداً و حضوراً
- نظریه سوم ( مشهور فقهاء ) : وجوب تخییری عقداً و حضوراً
- نظریه چهارم ( آیت ا.. خویی و عده ای از فقها ) : وجوب تخییری اقامه و وجوب تعیینی و یا احتیاط واجب حضوراً
امّا در این جلسه به بحث و بررسی نظریه پنجم پرداختند .
- نظریه پنجم ( ابن عصفور و برخی از معاصرین) : وجوب تعیینی اقامه بر فقیه جامع الشرائط و وجوب تعیینی حضور بر مردم
حضرت استاد در توضیح نظریه پنجم این چنین فرمودند :
اثبات این نظریه متوقف بر اثبات چند رکن است :
- وجوب نماز جمعه متوقف بر حضور و اذن معصوم نیست .
- اقامه نماز جمعه بر فقیه ، واجب است .
- شرکت و حضور مردم در نماز جمعه واجب است .
ادله اثبات رکن اول :
دلیل اول : احکام شرعی من جمله نماز جمعه ، اختصاص به زمانٍ دون زمانٍ ندارد یعنی تفاوتی میان زمان حضور و زمان غیبت نیست مگر آنکه دلیل خاصی بر تفاوت داشته باشیم مانند جهاد ابتدایی که عده ای می گویند ، اجماع داریم که اختصاص به زمان حضور امام معصوم است.
دلیل دوم : روایاتی که نماز جمعه را واجب می کند صریح در این است که در همه زمان ها واجب است واین روایات آبی از تخصیص است مانند : « ذلک سنةٌ الی یوم القیامه » و « الجمعه واجبه علی کل احد»
دلیل سوم : روایاتی که دلالت دارند بر اینکه آحاد مسلمانها می توانند نماز جمعه را اقامه کنند مانند آن روایتی که می فرماید اگر 7 نفر جمع شدند و ترس هم نداشتند می توانند نماز جمعه را اقامه کنند که از این دسته روایات هم فهمیده می شود که وجوب نماز جمعه متوقف بر اقامه یا اذن معصوم نیست.
دلیل چهارم : بر فرض که حضور امام برای اقامه یا اذن او شرط باشد ، این اشتراط به اعتبار منصب امامت است نه به اعتبار عصمت امام مانند : قضاوت و اجرای حدود که در اینها عصمت لازم نیست و فقیه نائب امام است پس اموری از این قبیل را می تواند اجرا کند .
پس با وجود این چهار دلیل ثابت می شود که نماز جمعه در عصر غیبت مانند دوران حضور، واجب تعیینی است .
نکته : این مقدمه را غیر ازقایل قول پنجم ، قائلین به قول دوم نیز قبول دارند یعنی آن ها هم وجوب تعیینی را در عصر غیبت قبول دارند امّا برخی از آن ها مقدمه بعدی را قبول ندارند .
ادله اثبات رکن دوم :
دلیل اول : وقتی نماز جمعه در زمان حضور و زمان غیبت ، وجوب تعیینی پیدا کرد ، می گوییم فقیه جامع الشرائط نائب امام معصوم است بنابراین فقیه باید عهده دار مسئولیت های امام در عصر غیبت شود نه غیر فقیه .
مستدل در ادامه می گوید : من تعجب می کنم از کسانی که قایل به ولایت مطلقه فقیه هستند اما در عین حال ، اقامه نماز جمعه را بر فقیه واجب نمی دانند .
[1] ثواب الأعمال، شيخ صدوق، ص151
