523 - پيشتازی در کسب فضایل (5)
پيشتازی در کسب فضایل (۵)
وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... السَّبقِ إلى الفَضيلَة.[۱]
در تبیین این فراز که در آن «پيشتازی در کسب فضایل» از زیورهای انسان‌های باتقوا و صالح شمرده شده است، چهار مطلب بیان شد.
در جلسه قبل با بهره‌گیری از آیه ۳۲ سوره فاطر و روایت ذیل آن، ویژگی پیشتازان از نظر انگیزه را بیان کردیم، در این جلسه نیز با استفاده از همان آیه نورانی به ویژگی عملی سابقین به فضیلت به عنوان پنجمین مطلب، اشاره می‌کنیم. می‌فرماید:
﴿ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ﴾.[۲]
سپس اين كتاب را به كسانى از بندگان خويش كه برگزيده‌ايم به ميراث داديم و برخى از آنان، ستمكاره با خويشند و برخى ميانه‌رو و برخى با اذن خداوند در كارهاى نيك پيشتازند؛ اين همان بخشش بزرگ است.
این آیه میراث‌داران کتاب یعنی کسانی که به قرآن و اسلام معتقد هستند را به سه دسته گناهکاران ﴿ظالِمٌ لِنَفْسِهِ﴾، میانه‌روان ﴿مُقْتَصِدٌ﴾ و پیشتازان در خیر ﴿سابِقٌ بِالْخَيْراتِ﴾ تقسیم کرده است.
در تبیین ویژگی‌های عملی دسته دوم و سوم از امیر المؤمنین (علیه السّلام) چنین نقل شده است:
السّابِقُ مَن يُؤَدِّي الفَرضَ وَ السُّنَنَ وَ الفَضائِلَ، وَ المُقتَصِدُ الَّذي يُؤَدِّي الفَرضَ و يُقَصِّرُ فِي السُّنَنِ وَ الفَضائِلِ.[۳]
پيشتاز، كسى است كه واجبات و مستحبّات و فضايل را به جا مى‌آورد و ميانه‌رو، كسى است كه واجبات را به جا مى‌آورد؛ ولى در مستحبّات و فضايل، كوتاهى مى‌كند.
با توجه به این روایت می‌توان گفت: ظالم و گنهکار کسی است که در واجبات نیز کوتاهی می‌کند. پس پیشتازان که گفتیم از نظر انگیزه تنها گِرد پروردگارشان می‌چرخند، از نظر عملی نیز علاوه بر اینکه به واجبات عمل می‌کنند، مستحبات را نیز انجام می‌دهند و بالاتر از آن، به فضایل اخلاقی نیز متصف هستند.
اگر انسان این سه خصوصیت عملی را داشته باشد در واقع برای مرگ آمادگی دارد. از امیر المؤمنین (علیه السّلام) سؤال شد استعداد و آماده شدن برای مرگ به چیست؟ فرمود:
أداءُ الفَرائضِ، و اجتِنابُ المَحارِمِ، و الاشتِمالُ علَى المَكارِمِ،ثُمّ لايُبالي أوَقَعَ علَى المَوتِ أم وَقَعَ المَوتُ علَيهِ. واللَّهِ، مايُبالي ابنُ أبي طالبٍ أوَقَعَ علَى المَوتِ أم وَقَعَ المَوتُ علَيهِ.[۴]
به جاى آوردن واجبات و دورى كردن از حرام‌ها و داشتن خوى‌هاى نيك،با رعايت اين امور، ديگر آدمى را چه باك كه او به سراغ مرگ رود يا مرگ به سراغش آيد. سوگند به خدا، كه پسر ابى طالب را باكى نيست كه خود به سراغ مرگ رود يا مرگ به سراغ او آيد.
در روایتی هم نقل شده که زید بن علی بن الحسین(علیهما السّلام) می‌گوید: پدرم شب بیست و هفتم ماه رمضان از شب تا صبح این دعا را می‌خواند:
اللَّهُمَّ ارزُقنِي التَّجافِيَ عَن دارِ الغُرورِ وَ الإِنابَةَ إلى دارِ الخُلودِ، وَ الِاستِعدادَ لِلمَوتِ قَبلَ حُلولِ الفَوتِ.[۵]
پروردگارا! فاصله گرفتن از سراى غرور و فريب را نصيبم كن و روى آوردن به سراى جاودانگى و آمادگى براى مرگ را پيش از آن كه فرصت از دست برود، روزى‌ام گردان!
