حسن خُلق

حدیث

عيون أخبار الرضا عليه السلام : حدّثنا عليّ بن أحمد بن عمران الدقّاق، قال: حدّثنا محمّد بن هارون الصوفى ، قال : حدّثنى أبو تراب عبيد اللَّه بن موسى الرويانى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال :

قُلتُ لِأَبى جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ الرِّضا عليهما السلام : يَابنَ رَسولِ اللَّهِ ! حَدِّثنى بِحَديثٍ عَن آبائِكَ عليهم السلام ... .

قالَ : حَدَّثنى أبى، عَن جَدّى، عَن آبائِهِ عليهم السلام، قالَ : قالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام : إنَّكُم لَن تَسَعُوا النّاسَ بِأَموالِكُم، فَسَعُوهُم بِطَلاقَةِ الوَجهِ وحُسنِ اللِّقاءِ؛ فَإِنّى سَمِعتُ رَسولَ اللَّهِ صلى اللَّه عليه و آله يَقولُ : «إنَّكُم لَن تَسَعُوا النّاسَ بِأَموالِكُم، فَسَعوهُم بِأَخلاقِكُم».[1]

ترجمه‌

حضرت عبد العظيم عليه السلام : به امام جواد عليه السلام گفتم: اى فرزند پيامبر خدا! از پدرانت براى من حديثى روايت فرما ... .

فرمود : «پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل كرد كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود : شما هرگز نمى‌توانيد مردم را با مال، بهره‌مند سازيد . پس با آنها با اخلاق و خوش‌رويى برخورد كنيد ؛ چرا كه من از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله شنيدم كه مى‌فرمود : "شما نمى‌توانيد مردم را با اموال خود بهره‌مند سازيد . پس با اخلاق خوب با آنان برخورد كنيد"» .

شرح‌

اين سخن تفسيرى است بر آيه (وَ قُولُواْ لِلنَّاسِ حُسْنًا ؛[2] با مردم به زبان خوش، سخن بگوييد) و ره‌توشه‌اى است براى مهارت‌هاى زندگى و مى‌تواند اشاره به اين نكات باشد :

1 . به عكسِ ثروت‌هاى مادّى، كه همگانى نيستند و پايان‌پذيرند، حُسن خُلق، ثروتى است كه همگان به آن دسترس دارند و پايان‌پذير هم نيست و هر چه از آن هزينه كنى، تمام نمى‌شود. از اين رو، حتّى ثروتمندترين افراد ، نمى‌توانند همه مردم را از ثروت خود بهره‌مند كنند؛ ولى انسان‌هاى خوش‌اخلاق، مى‌توانند همگان را از ثروت معنوى اخلاق خود، برخوردار نمايند.

2 . همه انسان‌ها ثروت گران‌بهايى به نام «حُسن خُلق» در اختيار دارند كه از آن غافل اند. كاركرد اين ثروت در تأمين زندگى توأم با خوش‌بختى، به مراتب، بيش از ثروت‌هاى مادّى است.

3 . انسان، با ثروت معنوى «اخلاق»، به مراتب، بيش از ثروت‌هاى مادّى مى‌تواند مردم را از خود راضى كند.

4 . گشاده‌رويى با مردم، يك وظيفه انسانى و اسلامى است.

5 . گشاده‌رويى، نقشى بنيادين در زندگى آرمانى انسانى و جامعه مطلوب اسلامى دارد.

[1] عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج 2 ص 53 ح 204 ، الأمالى ، صدوق : ص 531 . نيز ، ر . ك : همين كتاب : ح 93 .

[2] بقره : آيه 83 .