476 - نیکی در برابر بدی دیگران (۲)

وَ [سَدِّدني لِأَن] أثيبَ مَن حَرَمَني بِالبَذلِ، و أكافِيَ مَن قَطَعَني بِالصِّلَة.[۱]

در ادامه فرازهای نورانی دعای مکارم الاخلاق این درخواست مطرح می‌شود که خدایا! مرا تأیید کن تا به آن كه مرا محروم می‌کند با بخشش پاداش دهم و با آن كه رابطه‌اش را با من قطع مى‌كند، پيوند برقرار كنم.

همان طور که قبلاً اشاره شد، اینها همه از مصادیق احسان کردن در برابر بدی دیگران است و یکی از مصادیق آن این است که به کسی که ما را محروم کرده، بخشش کنیم. ممکن است زمانی از کسی درخواست کمک مالی کرده باشیم و او جواب ردّ داده باشد، اما حالا که بر عکس آن اتفاق افتاده و من قدرت مالی دارم، این توان معنوی را داشته باشم که مشکل او را حل کنم، نه اینکه تلافی کنم و او را محروم کنم.

چنانچه مصداق دیگر نیکی در برابر بدی دیگران، این است که اگر کسی با من قطع رابطه کرده است، با او رابطه بر قرار کنم، نه اینکه من هم مقابله به مثل کنم و بگویم: چون او مثلاً خانه ما نیامده من هم نمی‌روم یا مثلاً چون او به عیادت من نیامد، من هم به عیادتش نمی‌روم!

ممکن است سؤال شود، فرق این فراز که فرمود: «أكافِيَ مَن قَطَعَني بِالصِّلَة» با دو فراز قبل از آن که فرمود: «أجزِيَمَنهَجَرَنيبِالبِرِّ» در چیست؟ زیرا در هر دو مورد، ایجاد ارتباط با کسی که قطع رابطه کرده است، درخواست شده است.

برخی گفته‌اند، در فراز قبلی مراد برقراری پیوند به طور مطلق است؛ اما در این فراز مراد صله رحم است. ولی به نظر می‌رسد در هر دو فراز مطلق پیوند مراد است و از این جهت فرقی ندارند؛ بلکه تفاوت آنها در این است که در فراز قبلی بحث برّ و نیکی است که زمینه پیوند را برقرار می‌کند؛ ولی در اینجا بحث وصل است که در مرحله بعد از برّ و نیکی کردن قرار دارد. به تعبیر دیگر، در یکی برّ است که مقدمه وصل می‌باشد و یکی خود وصل است.

به هر حال، مسئله برقراری پیوند با کسی که با انسان قطع رابطه کرده است در روایات فراوانی مورد تأکید قرار گرفته است. به عنوان نمونه در روایتی از امام حسین (علیه السّلام) چنین نقل شده است:

إنَّ أوصَلَ النّاسِ مَن‌ وَصَلَ‌ مَن‌ قَطَعَهُ‌.[۲]

كسى توانايى بيشترين پيوند را دارد كه بتواند با كسى كه با او قطع رابطه نموده، بپيوندد.

این روایت نسخه دیگری هم دارد که به نظر، نسخه بهتری است؛ در آنجا به جای «أوصَل»، «أفضَل» آمده است،[۳] یعنی برترین مردم کسی كه بتواند با كسى كه از او گسسته، ارتباط برقرار کند.

همچنین در روایتی از رسول گرامی (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمده است:

ألا أدلُّكُم‌ على‌ خَيرِ أخْلاقِ الدُّنيا و الآخِرَةِ؟ قالوا: بلى‌ يا رسولَ اللَّهِ، قالَ: مَن‌ وصَلَ‌ مَن‌ قَطَعهُ‌، و أعطى‌ مَن حَرمَهُ، و عَفا عَمّنْ ظَلَمهُ.[۴]

آيا شما را به بهترين اخلاق دنيا و آخرت راهنمايى نكنم؟ عرض كردند: بفرماييد، اى رسول خدا. حضرت فرمود: كسى كه با کسی كه از او بريده است پيوند برقرار كند، و به كسى كه او را محروم كرده است عطا كند، و از كسى كه به او ستم كرده است درگذرد.