463 - توانایی تکذیب شایعات.
و تَكذيباً لِمَن قَصَبَني.[۱]
در ادامه دعای نورانی مکارم الاخلاق به این فراز می‌رسیم که امام سجاد (علیه السّلام) از خداوند سبحان می‌خواهد: خدایا! به من توانایی بده که عیب‌جویی و دشنام‌گویی بدخواهان را تکذیب کنم.
کلمه «قصب» به معنای عیب‌جویی و دشنام است. خلیل بن احمد در کتاب العین می‌گوید:
فلان يَقْصِبُ فلانا: يمزقه و يذكره بالقبيح.[۲]
عبارت «فلان یقصب فلانا» یعنی آبروی او را می‌برد و او را با الفاظ زشت یاد می‌کند.
در واقع، این فراز از دعا اشاره به این است که انسان توانایی تکذیب شایعاتی که علیه او منتشر می‌شود را داشته باشد. از این رو، در اینجا سه نکته قابل بحث است:
یکی قدرت بر تکذیب شایعه‌ها؛
دوم دفاع در برابر شایعه‌سازان؛
و سوم چگونگی تکذیب شایعه‌ها.
در رابطه با نکته اول می‌گوییم: این که انسان قدرت داشته باشد از آبروی خود دفاع کند، چنین توانایی، توانایی خوب و پسندیده‌ای است و در عین حال کار بسیار دشواری است. در روایتی از امام صادق (علیه السّلام) آمده است:
إذا رَقَ العِرضُ اسْتُصعِبَ جَمعُهُ.[۳]
هرگاه آبرو بريزد، جمع‌آورى آن دشوار است.
امروزه یکی از مصادیق شایعه‌پراکنی و ریختن آبروی دیگران، گزارش‌هایی است که یا عامدانه یا به خاطر برداشت‌های غلط و به عنوان دفاع از اسلام تهیه و پخش می‌شود و بر اساس آن آبروی کسی را می‌برند تا مثلا جلوی رشد او در جامعه گرفته شود.
این یکی از فکرهایی غلطی است که متأسفانه در میان بعضی از تندروها وجود دارد؛ و خود آنها هم اقرار می‌کنند که حتی اگر شخص شایعه پخش شده را تکذیب هم کند، اثرش را می‌گذارد زیرا تا بیاید تکذیب شود، شصت درصد مردم آن را باور کرده‌اند.
به هر حال، تکذیب شایعات کار سخت و دشواری است و توانمندی برای چنین کاری، امر خوبی است که از این فراز نورانی برداشت می‌شود.
مطلب دیگری که از آن برداشت می‌شود این است که کسی که چنین توانایی دارد باید از آن استفاده کند و از آبروی خود دفاع کند، نه اینکه بگوید حالا که این شایعه در مورد من پخش شده، پس دیگر هر چه می‌خواهند بگویند، زیرا آبروی مؤمن طبق روایات چیزی نیست که در اختیار او باشد و بتواند آن را از بین ببرد.
بنا بر این، توانایی تکذیب شایعات و دفاع از حیثیت و آبروی خویش، از فضایل و مکارم اخلاقی به شمار می‌رود.
