455 - مقابله با ظالم

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى‌ مُحَمَّدٍ وآلِهِ، وَ اجعَل لي يَداً عَلى‌ مَن ظَلَمَني‌.[۱]

پروردگارا! بر محمّد و آلش درود فرست و من را بر آنان‌كه بر من ستم كنند، توانا کن.

این جمله اولین فراز از بخشی دیگر از دعای نورانی مکارم الاخلاق است. در این بخش مجموعاً دعا برای توانمند شدن در برابر کسانی است که به گونه‌ای مزاحم انسان می‌شوند.

کلمه «ید» در اینجا به معنای قوّت و قدرت است، یعنی خداوندا! به من قدرت مقابله با ظلم ظالمی که مرا تهدید می‌کند یا به حقوقم تجاوز می‌کند، عنایت کن.

چند نکته از این دعا قابل استنباط است:

یک) رفتن زیر بار ظلم دیگران خوب نیست. البته گاهی انسان چنین توانی ندارد و مظلوم واقع می‌شود که باید از خدا توان مقابله با ظالم را طلب کند، اما اگر می‌تواند نباید زیر بار ظلم رود.

دو) توانمند بودن برای مقابله با ظالم، خود یکی از مکارم اخلاقی است و ریشه در این آیه کریمه دارد:

﴿وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ﴾[۲]

طبق این آیه انسان باید خود را برای مقابله با تهدیدات دشمنان آماده و قدرتمند کند.

سه) علاوه بر توانمندی، مقابله کردن با ظلم و انتقام گرفتن از ظالم هم از جمله کارهای نیک می‌باشد، چنانچه در این آیه چنین حقی برای مظلوم قرار داده شده است:

﴿وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِكَ ما عَلَيْهِمْ مِنْ سَبِيلٍ﴾[۳]

«انتصار» همان انتقام گرفتن از ظالم است که می‌فرماید: بر كسى كه چون ستمى بر او واقع شود، انتقام بگیرد، هيچ ايرادى نيست.‌

امام حسین (علیه السّلام) هم در دعای عرفه از خدا چنین می‌خواهد:

اللّهُمَّ اجعَل غِنايَ في نَفسي... وَ انصُرني عَلى‌ مَن‌ ظَلَمَني‌.[۴]

خداوندا! بى‌نيازى مرا در درونم قرار ده... و مرا در برابر ستمكار بر من، يارى ده‌.

نکته‌ای که باید در اینجا مورد توجه قرار گیرد این است که در مقابل این روایاتی که انتقام و مقابله با ظالم را اثبات می‌کند، روایاتی هم وجود دارد که سفارش به عفو از ظلم کرده است. مثلاً در حدیث قدسی که امام حسین (علیه السّلام) از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نقل می‌کنند، چنین آمده است:

أوصاني ربِّي بتِسعٍ:... أن أعفُوَ عمَّن‌ ظَلَمَني‌، و أعطِيَ مَن حَرَمَني، و أصِلَ مَن قَطَعَنی....[۵]

پروردگارم، مرا به نُه كار، سفارش فرمود:... گذشت از كسى كه به من ستم كرده، و عطا كردن به كسى كه از من دريغ داشته، و پيوند با كسى كه از من بُريده است.

چگونگی جمع میان این دو گروه از روایات در جلسه آینده خواهد آمد.