عنایت ویژه مرحوم آیت الله ری شهری به حضرت زهرا(س)

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی غلامعلی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث، ۲۲ دی ماه در نشست علمی «احیاگر حدیث» که با مشارکت حوزه علمیه خواهران برگزار شد ضمن تبریک میلاد حضرت زهرا(س) و گرامیداشت یاد و خاطره مرحومآیت‌الله محمدی ری‌شهری گفت:

مرحوم آیت‌الله ری شهری عنایت ویژه‌ای به حضرت زهرا(س) داشتند و همه افتتاح‌هایی را هم که داشتند به مناسبت روز ولادت آن حضرت برگزار می‌کردند و معتقد بودند این کار برکت زیادی به همراه دارد؛ مثلاً ۹۰ درصد مجموعه دارالحدیث آماده شده بود ولی ایشان گفت که باید در روز ولادت افتتاح انجام شود. مرکز علمی، حسینیه و مسجدی را هم که در تهران ساختند به نام کوثر نامگذاری کردند.

وی افزود: از ویژگی‌های آن مرحوم وسواس در تحقیق بود، بنده به کرات در محضر ایشان بودم؛ حکمت‌نامه لقمان را کار می‌کردم و تمام احادیث را به زعم خودم دیده بودم ولی ایشان وقتی دید چند منبع دیگر هم معرفی کرد از جمله محبوب‌القلوب که بنده تا آن موقع اسمش را هم نشنیده بودم، حتی برخی کتب، حدیثی نبود ولی چون مطالبی در مورد لقمان در آن بود معرفی کردند و مراجعه می‌کردیم و گاهی کار تا یک سال به تأخیر می‌افتاد و ایشان برای چاپ، عجله‌ای نداشتند به همین دلیل کارهایی که تحت اشراف ایشان انجام داده‌ام بسیار کامل بوده و کتاب دیگری روی دست آن نیامده است. یا وقتی حکمت‌نامه رضوی را نوشتم همین وسواس را با شدت بیشتری به خرج دادند و جز خودشان دو استاد دیگر آن را مطالعه کردند.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: حکمت‌نامه را بعد از اینکه خودشان کاملاً مطالعه کردند خدمت آقای شبیری زنجانی هم معرفی کرده بودند و ایشان گفته بود آیا مطلبی در مورد حضور امام رضا(ع) در قزوین هم در کتاب بیان شده و همین سبب شد تا ایشان به بنده زنگ بزنند و بگویند این مطلب هم به حکمت‌نامه اضافه شود و همین سبب شد تا صفحه‌آرایی کتاب از اول انجام شود.

چاپ ۲۰ جلد دانشنامه قرآن و حدیث

غلامعلی گفت: مرحوم آیت الله ری شهری وسواس علمی و نوآوری داشتند؛ ما به اتفاق ایشان خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودیم و ایشان تأکید کردند که کارهای آقای ری‌شهری، نوآوری دارد. در مجموعه دارالحدیث چند نوع اثر پایه‌گذاری شد؛ اول دانشنامه‌ها که مثلاً دانشنامه امام علی(ع) یعنی همه آثار مربوط به امام علی(ع) گردآوری و کتاب‌ سال شد و ۱۲ تا ۱۴ سال هم برای تألیف آن وقت صرف شد. همچنین دانشنامه امام مهدی(عج)،و دانشنامه امام حسین(ع) هم در دستور کار قرار گرفت. نوع دیگر کار خود ایشان یعنی میزان الحکمه بود که در آینده حدود ۷۰ جلد با نام دانشنامه قرآن و حدیث در دست انجام است و ۲۰ جلد آن چاپ شده و مابقی هم چاپ خواهد شد.

وی ادامه داد: ایشان در برهه‌ای به این نتیجه رسیدند که برخی آثار عمومی هم با عنوان حکمت‌نامه تولید شود مانند حکمت‌نامه بسیج، حکمت‌نامه بازنشستگان و کارگران و ... و یکسری هم به صحبت‌های برخی از ائمه(ع) اختصاص یافت از جمله حکمت‌نامه رضوی شامل همه احادیث امام رضا(ع) و دیگری حکمت‌نامه امام حسین(ع) که همه احادیث ایشان درآن گردآوری شده است و یکی هم حکمت‌نامه فاطمی است.

اختلاف در سن شهادت حضرت زهرا(س)

غلامعلی بیان کرد: این کتاب صحبت‌های حضرت زهرا(س) و صحبت‌های دیگران در مورد ایشان است. اهل سنت معتقدند که تولد آن حضرت ۵ سال قبل از بعثت بوده است ولی ما معتقدیم که مشهور ۵ سال بعد از بعثت است لذا آنها سن شهادت ایشان را ۲۸ سال می‌دانند و به روایتی از عباس بن عبدالمطلب تمسک می‌کنند در صورتی که روایت معتبر نیست. براساس این روایت گفته شده که حضرت زهرا(س) و امام علی(ع) در مورد سنشان تفاخر می‌کردند ولی دلالت و قرائن نشان می‌دهد این روایت درست نیست.

غلامعلی اظهار کرد: ازدواج ایشان در سال دوم هجرت و در سن ۹ سالگی انجام شد و امام علی(ع) ۲۴ سال سن داشتند و مهریه ایشان هم ۴۸۰ درهم بود که از پول زره امام علی(ع) تهیه شد.

وی در توضیحاتی درباره حکمت‌نامه فاطمی، افزود: روش کار در حکمت‌نامه فاطمی این گونه بود که یک نفر همه احادیث را گردآوری و مرتب می‌کرد ولی موضوع‌بندی و تقدم و تأخر و حذف و اضافه روایات کار خود ایشان بود و در نهایت خروجی تأیید شده از سوی ایشان بود. همه تحلیل‌ها را هم خودشان ارزیابی می‌کردند و برخی تحلیل‌ها را هم خودشان می‌نوشتند. این کتاب ۵ بخش دارد که بخش اول بیان فضایل حضرت زهرا(س) است.

مصحف فاطمه(س)

وی افزود: این فضایل در چند دسته قابل بیان است، از جمله فضایل مشترک با سایر اهل بیت(ع)، جایگاه فاطمه در پیشگاه خدا، جایگاه فاطمه در نزد پیامبر و اهل بیت(ع). مصحف فاطمه(س) از جمله اختصاصات آن حضرت است که برای هیچ فرد دیگری سراغ نداریم و جبرئیل هم صرفاً بر ایشان در بین ائمه(ع) نازل شده است و روایات آن هم در کافی آمده است و شواهد زیادی هم دارد؛ بعد از وفات پیامبر(ص)، جبرئیل نازل و مباحثی را در مورد آینده جهان و فرزندان حضرت و اتفاقاتی که برای شیعه تا قیامت رخ می‌دهد بیان کرده، حضرت فرموده و امام علی(ع) آن را نوشتند.

غلامعلی افزود: در روایت بیان شده که امام صادق(ع) فرمودند بعد از وفات پیامبر(ص) فاطمه(س) به شدت نسبت به وفات پدر، ناراحت بودند و جبرئیل برای دلداری به او خدمت ایشان می‌رسید و اخبار غیبی عالم را به ایشان می‌داد. از دیگر فضایل آن حضرت حدیث لوح است؛ روایتی که حضرت برای جابر گفته است و اسامی ۱۲ امام در آن بیان شده است. ما شنیدیم که وقتی امام صادق(ع) وفات کردند همه می‌پرسیدند امام بعدی کیست؟ مگر نمی‌گوییم که اسامی ائمه در لوح آمده بود چرا به آن مراجعه نمی‌کردند؟ حدیث لوح خطاب به جابر بیان شده بود و ایشان آن را مخفی کرد تا اینکه در دوره امام باقر(ع) با روایتی که ایشان داشتند تطبیق داده شد یعنی اعلام عمومی نشده بود.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث اظهار کرد: بخش دیگر کتاب، حکمت‌های خانوادگی است؛ سیره و مدیریت خانوادگی آن حضرت در این بخش بیان شده است؛ آن حضرت کارهای درون منزل مانند دستاس‌کردن و آب‌گرفتن از چاه را خودشان و کارهای بیرون را به امام علی(ع) سپردند و البته امام هم برخی اوقات کارهای درون خانه را انجام می‌دادند. در روایات بیان شده که دستان آن حضرت به خاطر کارهای منزل تاول می‌زد و سینه ایشان هم مجروح بود.

حضرت زهرا(س) در نگاه امام علی(ع)

وی افزود: همچنین در این بخش آن روایت زیبا آمده است که وقتی پیامبر(ص) از امام علی(ع) سؤال کردند که فاطمه(س) را چگونه یافتی و ایشان فرمود: نعم العون علی طاعة الله؛ یا جمله مشهوری داریم که امام علی(ع) بعدها از حضرت زهرا(س) یاد می‌کردند و می‌فرمودند او هرگز نافرمانی و مرا عصبانی نکرد و من هر وقت گرفتار غم و غصه می‌شدم با دیدن آن بانو غم و غصه را فراموش می‌کردم؛ اگر ما امروز خانمی را پیدا کردیم که بگوید من شوهرم را عصبانی و نافرمانی نکرده‌ام می‌تواند مدعی شود پیرو حضرت زهرا(س) است و البته مردان هم باید مانند علی(ع) باشند.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث و پژوهشگر مؤسسه دارالحدیث تصریح کرد: بخش دیگر این کتاب هم حکمت‌های اخلاقی و عملی و صحبت‌های آن حضرت است. آن حضرت دو شأن دارد؛ یکی شأن عالمه بودن یعنی محل مراجعه آقایان و خانم‌ها بوده است و دیگری اینکه راوی احادیث پیامبر(ص) و حتی امام علی(ع) است؛ ابن مسعود می‌گوید فردی نزد حضرت زهرا(س) آمد و به ایشان گفت که آیا پیامبر(ص) یادگاری نزد شما گذاشته تا به ما بدهید و آن حضرت، خدمتکارشان را صدا زد و فرمود آن نوشته را بیاور و او مکتوبه را پیدا نکرد، حضرت زهرا(س) به خدمتکار گفت وای بر تو؛ ارزش این نوشته در نزد من از حسنین(ع) بالاتر است و البته خدمتکار آن را پیدا کرد. در این مکتوبه از پیامبر(ص) آمده است که «مؤمن نیست کسی که همسایه‌اش از شر او در امان نباشد».

حدیث، هویت شیعه است

غلامعلی با بیان اینکه سال گذشته در حوزه خواهران رشته علوم و معارف حدیث شیعه در سطح سه مصوب شد و بناست اجرایی شود، گفت: حدیث به عظمت و وجود شیعه گره خورده است زیرا قرآن میان شیعه و سنی مشترک است، بسیاری از کارهایی که در عرصه علوم قرآن انجام می‌شود اهل سنت هم انجام می‌دهند و مشاوره که کار پسندیده‌ای است از غیر علوم قرآن و حدیث هم قابل انجام است ولی حدیث شیعه اختصاصی شیعه است.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث اظهار کرد: ما باید به علم مشاوره اهمیت بدهیم ولی بدانیم خیلی از ریشه‌های آن در روایات است؛ آیا ما بحث امامت حضرت علی(ع) را صرفاً با قرآن می‌توانیم ثابت کنیم؟ یا بدون روایت بگوییم الان آخرالزمان است؟ اگر صرفاً به قرآن رجوع کنیم نظرات ما همانند اهل سنت خواهد شد که می‌گویند ما امام مهدی را قبول داریم ولی به دنیا نیامده است.

وی افزود: مخالفان ما هم فهمیده‌اند که هویت شیعه به حدیث گره خورده است و به همین دلیل هم به احادیث شیعه می‌تازند و باید در حوزه خواهران جدی گرفته شود. این رشته در تهران علاقه‌مندان زیادی دارد و علت عمده این توجه هم این بوده که بانوان گفته‌اند ما با حدیث می‌توانیم فرزندان بهتری تربیت کنیم.

حکمت‌نامه عبادی حضرت زهرا(س)

وی افزود: بخش دیگری از کتاب هم حکمت‌نامه عبادی آن حضرت است که در آن به تسبیح حضرت زهرا(س) اشاره شده است و مورد اتفاق شیعه و سنی است؛ به همین دلیل چینی‌ها تسبیح می‌سازند چون در همه جهان اسلام مشتری دارد البته ما یک تفاوتی در تسبیحات حضرت زهرا(س) داریم و اینکه اهل سنت می‌گویند ابتدا الله اکبر، بعد سبحان الله و در نهایت الحمدلله ولی ما می‌گوییم الحمدلله در جایگاه دوم است و البته عمدتاً سبحان الله را دوم می‌گوییم.