آیت‌الله ری‌شهری معتقد به ترویج همزمان قرآن و حدیث در جامعه بود

آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری در اولین روزهای سال ١۴٠١ دارفانی را وداع گفت و به همین دلیل شاید کمتر فرصت شد تا رسانه‌ها به ابعاد غیرسیاسی زندگی وی بپردازند. او گرچه بیشتر به عنوان یک شخصیت سیاسی شناخته شده، اما او از شخصیت‌های موفق در ترویج قرآن و حدیث نیز بود.

ری‌شهری در سنین نوجوانی شروع به حفظ قرآن کرد و در جوانی موفق به حفظ بخش زیادی از قرآن شد. همزمان به مطالعات حدیثی روی آورد و در ادامه هم با تأسیس مرکز دارالحدیث آن را به مرکزی برای نشر، تحقیق و آموزش مباحث قرآنی حدیثی تبدیل کرد. برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های علمی او گفت‌وگویی با عبدالهادی مسعودی، رئیس دانشگاه قرآن و حدیث انجام داده‌ایم که می‌خوانید.

ایکناـ در ابتدا در مورد فعالیت‌های قرآنی و حدیثی آیت‎‌الله ری‌شهری توضیح بدهید.

فعالیت‌های قرآنی آیت‌الله ری‌شهری از ابتدای طلبگی و از جوانی آغاز شد و در همان ابتدا، برنامه کاملاً منظمی برای حفظ قرآن و حدیث داشتند به گونه‌ای که در سنین جوانی بیش از ۲۵ جزء از قرآن را حفظ کردند و ۵ جزء باقیمانده را هم در دوره‌ای که به وزارت اطلاعات رفتند حفظ کردند و در بحث حدیث هم تقریباً بسیاری از کتب حدیثی شیعه و اهل سنت را مطالعه و فیش‌برداری کردند و شرح و آموزش دادند و ترجمه کردند.

ایشان افزون بر کار شخصی مستمر در مطالعه متون اسلامی بر آن شدند تا مجموعه معارف قرآنی و حدیثی را در جامعه علمی و اجتماعی نشر دهند و معتقد بودند که ما باید قرآن و حدیث را همپای همدیگر در جامعه نشر دهیم؛ در زمانی که ایشان طلبه شدند دانش حدیث رواج چندانی نداشت لذا با همکاری چند تن از دوستانش کاری را بنیان نهادند که امام خمینی(ره) هم از آن حمایت کردند، این کار بسیار پربرکت بود و در نهایت منجر به این شد که در سال ۱۳۷۴ و در اوان رهبری آیت‌الله خامنه‌ای مرکز تحقیقات دارالحدیث شکل بگیرد.

مرکز تحقیقات دارالحدیث محصول فعالیت طلبگی و حوزوی آقای ری‌شهری، قبل از انقلاب و چند سال ابتدای انقلاب بود ولی با کمک مقام معظم رهبری، دارالحدیث توانست به عنوان یک مؤسسه شاخص به نشر حدیث بپردازد و افزون بر این بعد از مدتی، ایشان تصمیم گرفتند تا یک مرکز دانشگاهی هم برای ترویج حدیث بنا کنند و مجوز دانشکده علوم حدیث را در جوار حرم مطهر حضرت عبدالعظیم(ع) در سال ۱۳۷۸ دریافت کردند و در مدت چند سال به دانشگاه تبدیل شد و محصولات علمی و فرهنگی مفیدی عرضه کرد و دانش‌آموختگان آن استادان دانشگاه‌های برتر کشور مانند دانشگاه تهران و شاهد و ... هستند.

ایکناـ ایشان فعالیت‌های پژوهشی زیادی هم دارند و آثاری را منتشر کرده‌اند.

بله؛ در قسمت پژوهش هم بیش از صد تألیف دارند که حدود ۲۰۰ جلد است، موسوعه‌های مهمی مانند موسوعه امیرالمؤمنین(ع) که دانشنامه بسیار بزرگی است و جایزه کتاب سال ولایت را گرفت. دانشنامه عقاید اسلامی هم جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی را دارد و دانشنامه امام حسین(ع) هم که باز جایزه کتاب سال حوزه را گرفته از جمله آثار آن مرحوم است. دانشنامه امام مهدی(عج) هم مورد تقدیر و تشویق رهبر معظم انقلاب قرار گرفت و وقتی به ایشان تقدیم شد با مطالعه اجمالی از آن تقدیر کردند و علاوه بر این موسوعه‌ها، دانشنامه‌های دیگری هم نوشته شده است. همچنین تک‌نگاری‌هایی مانند توسعه اقتصادی در اسلام، عقل و جهل، علم و حکمت هم بر پایه متون وحیانی قرآن و حدیث شکل گرفتند و با دسته‌بندی که آیت‌الله ری‌شهری انجام دادند منتشر شده است؛ برخی از این آثار به بیش از ۲۰ زبان ترجمه شده‌اند و مؤسسه دارالحدیث خدمات شایانی را انجام داده‌اند.

انتشارات دارالحدیث هم که آیت‌الله ری‌شهری بنیانگذار آن هستند، بیش از ۴۰۰ کتاب حدیثی منتشر کرده که از جمله می‌توان به مجموعه‌هایی درباره حضرت عبدالعظیم(ع)، سیدمرتضی، عبدالجلیل قزوینی همچنین کنگره کلینی اشاره کرد. در جریان برپایی کنگره کلینی، کتاب کافی در ۱۵ جلد به صورتی مناسب و وزین منتشر شد که به گفته یکی از مراجع افتخاری برای شیعه در جهان اسلام است.

ایشان در دو دهه آخر عمرشان دستور دادند مجموعه همه روایات تفسیری شیعه و سنی را جمع‌آوری کنند و بر اساس بحث‌های ادبی و بلاغی این روایات، سه جلد پرتوی از تفسیر را نوشتند که به زودی با همکاری بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی جلد سوم آن هم نشر داده خواهد شد؛ این تفسیر، روایی است ولی از لغت، علوم بلاغی، ادبیات و ... استفاده شده است. همچنین ایشان درباره شناختنامه قرآن هم بحث چند جلدی مفصلی ارائه داده‌اند که مبحث علوم قرآنی از دیدگاه تاریخ و روایت است و کتاب قرآن در روایات هم از درون همین مجموعه چاپ شد و در مقطع ارشد دانشگاه تدریس می‌شود.

ایکناـ عمده‌ترین خلأهای حدیثی که باید بعد از آقای ری‌شهری مورد توجه قرار گیرد چیست؟

ما در مناسبتی که خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودیم و هم محصولات ما را مورد بازدید قرار دادند و هم دانشنامه امام مهدی(عج) را عرضه کردیم، فرمودند یکی از خدمات آیت‌الله ری‌شهری و مجموعه دارالحدیث این است که خلأها را شناسایی کرده و در این زمینه فعالیت دارند و نه در عرصه فعالیت‌های موازی و تکراری؛ مثلا رابطه بین حدیث و علوم انسانی از خلأهای جدی در عرصه مطالعات و تحقیقات دینی محسوب می‌شود که کار جدی درباره آن صورت نگرفته است.

آیت‌الله ری‌شهری دستور دادند تا پژوهشکده اخلاق و علوم انسانی تأسیس شود، که در واقع نقطه ارتباط بین علوم انسانی در بحث روان‌شناسی و اخلاق کاربردی بود که محصولاتی هم ارائه دادند و حجت‌الاسلام والمسلمین عباس پسندیده، مسئول این پژوهشکده کتاب «شادکامی اسلامی» را در این راستا چاپ کرد که برنده کتاب‌سال جمهوری اسلامی شد.

همچنین خود آیت‌الله ری‌شهری با همکاری آقای پسندیده کتاب الگوی شادی را منتشر کرد که تلفیقی بین علوم حدیث و علوم انسانی است، ایشان تاکید داشتند که پیام رهبر معظم انقلاب به افتتاح مجموعه دارالحدیث مبنی بر اینکه حدیث، مادر علوم انسانی است، تحقق یابد و تاکید داشتند حدیث باید مادر علوم انسانی اسلامی شود البته ایشان قرآن و حدیث را جدای از هم نمی‌دانستند و می‌فرمودند دارالحدیث، دارالقرآن هم هست؛ یعنی ما باید بتوانیم با استناد به وحی، علم تاریخ اسلامی، جامعه شناسی اسلامی، مدیریت اسلامی و ... را بنا کنیم. هرچند ممکن است در دوره و نسل ما این موضوع محقق نشود ولی می‌توانیم زیرساخت‌های آن را شکل دهیم و حدیث در عرصه‌های مختلف علمی و هم برای پایه‌ریزی زندگی به سبک دینی ورود کند. ایشان کتاب سیره پیامبر خاتم را در هفت جلد نسبتا قطور با همین هدف منتشر کردند.

ایکناـ ممکن است برخی شخصیت‌ها وقتی جایگاه علمی یا سیاسی خاصی پیدا می‌کنند تغییر رویکرد در روند و منش فعالیت‌های آنان دیده شود ولی ایشان رویکرد با ثبات و با دوامی داشتند. دیدگاه شما چیست؟

زندگی سیاسی ایشان قبل از انقلاب شروع شد؛ یعنی در دوره‌ای که امیدی به تشکیل حکومت اسلامی نبود براساس ارادتی که به امام(ره) داشتند و براساس وظیفه خود به انقلاب پیوستند و نه براساس منافع شخصی، لذا از همان ابتدا چشم به فرمان رهبری انقلاب داشتند و در دوره بعد از امام(ره) هم نگاه به رهبری مقام معظم رهبری. ایشان خط مستقیم؛ اشداء علی الکفار رحماء بینهم را در طول کارهای خود ادامه دادند؛ یعنی ما باید با دشمنان نظام و انقلاب و اسلام محکم و قاطع و با دوستان انقلاب با محبت و برادری و اخوت رفتار کنیم به همین دلیل با همه جناح‌ها دوست بودند و جناح‌ها هم نمی‌توانستند ایشان را به نفع خود صادره کنند.

هر جایی حق را تشخیص می‌دادند آن را بیان می‌کردند، اگر حق با جناح راست یا چپ بود از آن حمایت می‌کردند و کاری به جناح‌بندی نداشتند؛ ایشان ثبات قدمی در حمایت از مقام معظم رهبری داشتند. پشتکار ایشان در زندگی اخلاقی و علمی سبب شده بود تا در زندگی و منش سیاسی هم گرفتار افراط و تفریط نشوند.