آیت الله محمد محمدی ری شهری تولیت آستان حضرت عبدالعظیم حسنی و نماینده مردم در مجلس خبرگان رهبری در سن ۷۵ سالگی پس از تحمل دوره‌ای بیماری به ملکوت اعلی پیوست.

وی پس از سال‌ها حضور در دروس خارجِ فقه و اصول، به درجه اجتهاد نائل آمد و اجتهاد وی از سوی برخی اساتید برجسته حوزه علمیه قم گواهی گردید که پس از نصب ایشان در دوران حیات امام راحل و رهبر معظم انقلاب اسلامی به مَناصبی که شرط احراز آنها «اجتهاد» است، بارها تأیید گردید. وی همچنین به دریافت اجازه روایت حدیث از برخی علما و محدّثان بزرگ جهان اسلام، توفیق یافت. از دیگر موفقیت‌های ایشان، می‌توان به توفیق حفظ کل قرآن کریم اشاره کرد.

آیت الله ری شهری رئیس مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث که اوّلین و بزرگ‌ترین مجموعه فرهنگی در زمینه حدیث و علوم مربوط به آن است را دایر کرد.

همچنین ایشان رئیس دانشگاه قرآن و حدیث که شامل دانشکده‌های دانشکده علوم و معارف قرآن، دانشکده علوم و معارف حدیث، دانشکده علوم و معارف اسلامی و رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث شامل پژوهشکده‌های: پژوهشکده علوم و معارف حدیث، پژوهشکده تفسیر اهل بیت (ع)، پژوهشکده کلام اهل بیت (ع)، پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی بود.

غنای فکری و تسلط بر منابع حدیثی

در همین راستا حجت الاسلام والمسلمین سید محمد کاظم طباطبایی مدیر پژوهشکده علوم و معارف حدیث قم در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص شخصیت مرحوم آیت الله ری شهری گفت:

حدود سی سالی که با ایشان از نزدیک کار می‌کردیم ویژگی‌های شخصی در کارها داشت که نتیجه آن در آثارشان بروز و ظهور داشت. یکی حافظه قرآنی و حدیثی گسترده ایشان که مثال زدنی و بی نظیر بود و با خیلی از بزرگانی که ارتباط داشتم این گسترده حافظه قرآنی را کمتر دیدم. ایشان حافظ قرآن بوده و معمول حدیثی شیعه و اهل سنت را دیده بودند و همین امر غنای فکری خوبی در موضوعات حدیثی، انتزاعی و نو پدید به ایشان می‌داد و تسلط حدیثی و قرآن باعث می‌شد با معارف اصلی پاسخی را در خور ارائه کنند.

نظم و انضباط و استفاده از وقت حتی در آی سی یو

وی ادامه داد: نکته دوم که در آثار ایشان به چشم می‌خورد وقت گذاری بسیار زیاد در مواقع حدیثی بود. در اوج کارهای سیاسی اجتماعی همیشه مقدار فراوانی از وقت ایشان صرف فعالیت‌های قرآنی و حدیثی می‌شد و حتی در مراسم حج که چند سال امیرالحجاج بودند در اوج کارها و حتی در ایام منا که همه مشغول کار بودند به کارهای علمی خود می‌پرداخت. ما چند یادداشت از ایشان داریم در آی سی یو مباحث علمی خودشان را انجام می‌دادند. آخرین جلسه تفسیر نیمه بهمن ماه بود که در بیمارستان خاتم بستری بودند، برگزار شد و در این جلسه به صورت مجازی حاضر شدند.

۱۶ ساعت کار علمی

حجت الاسلام طباطبایی ادامه داد: نکته سوم نظم و انضباط آهنینی که در کارهای ایشان مثال زدنی بود و حتی نسبت به دقیقه هم حساس بود و یکی از علل موفقیت ایشان همین بود. روزی از خودشان شنیدم که گفتند: روزی ۱۶ ساعت کار می‌کنم. این ساعت فعالیت علمی خیلی کار سختی است و پژوهشگران این دشوار بودن را بهتر متوجه می‌شوند.

حضور فعال در پژوهشکده

مدیر پژوهشکده علوم و معارف حدیث قم ادامه داد: مهمترین این فعالیت‌ها به عنوان پژوهشگر در پژوهشکده حضور فعال داشتند در خیلی پژوهشکده‌ها مدیر در جزئیات حضور ندارد و اما مرحوم ری شهری بعضی از مقالات را حاشیه زده و کارها را مطالعه می‌کردند و مهمترین ویژگی کارهای شیوه نقادی و نقد پذیری در پژوهش علمی بود. کارهایی که به صورت گروهی انجام می‌شود افراد پایین‌تر کار را انجام داده و افراد بالاتر نظر می‌دهند اما ایشان یک گونه تعاملی داشتند و نوشته‌های شخص ایشان که بیان‌ها و مدخل‌ها بود این را هم می‌فرستاد و ارزیابی می‌شد و خیلی در کارهای علمی نقد پذیر بود و این هم کمترین افراد هم رده ایشان دیده باشیم که تعصبی در فعالیت‌های خود نداشته و نقد را بپذیرد.

وی افزود: این ویژگی‌ها باعث شد که آثار حدیثی که دارالحدیث را پدید آورد و به انجام رسید کاملاً متمایز از دوره قبل باشد یکی از بخش‌های علمی که تغییر فوق العاده کرد پژوهش‌های حدیثی در ایران بود که با سایر حوزه‌های معرفت دینی متفاوت بود. این امر با اهتمام ایشان و مؤسسه‌ای که تأسیس کرد نشان داده می‌شد.

مدیر پژوهشکده قرآن و معارف با اشاره به اینکه آیت الله ری شهری ارادت تام به قرآن و اهل بیت داشت، گفت: آثاری که توسط شخص ایشان نوشته شده و یا کارگروهی که نقش اصلی را در ساماندهی آن داشته اند خیلی زیاد است.

بازبینی و ویرایش جدید میزان الحکمه با ارتقای علمی

وی در خصوص تألیف کتابمیزان الحکمهگفت: میزان الحکمه را قبل از انقلاب شروع کردند. این کتاب به پیشنهاد آیت الله مشکینی از سال ۵۱ کار را شروع کردند و در سال ۵۵ یادداشت‌های باب علم میزان الحکمه را وقتی به شهید مطهری نشان دادند خیلی خوشحال شدند و به آیت الله ری شهری گفتند حتماً همین حالا آن را چاپ کنند. میزان الحکمه کتاب گسترده‌ای بود و با تکیه بر بحار الانوار و کنزالاعمال اهل سنت کارهای ایشان که بعد از انقلاب کردند تکمیل و عنوان دهی و باب بندی بود و نوشته‌های اولیه برای سال ۵۴ بوده است طبیعتاً مشغولیات انقلاب باعث توقف کارهای علمی شود اما با توجه به روحیه ایشان افزون بر همه این کارها چمدان کلاسورهای حدیثی با ایشان بود و چون سرعت ایشان بالا بود فعالیت‌های آنها نیز بالا بود. انقلاب که پیروز شد سی و دو سال داشتند و در سال‌های ۶۲ کتاب میزان الحکمه منتشر شد. و وقفه‌ای که اتفاق افتاد بخاطر مسئولیت‌های اول انقلاب بود. کتاب‌های دیگری مرتبط به قبل از انقلاب داشته اند.

حجت الاسلام طباطبایی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه نقش شأن علمی ایشان در سمت‌هایی که از اول انقلاب شکل می‌گیرد چه بوده؟ گفت: طبیعتاً انس با قرآن و سنت باعث می‌شود فرد در رویکرد معرفت دینی ویژه قرار بگیرد و همه چیز را با معیار قرآن و سنت بسنجد و این کار حتی در زندگی شخصی صحبت‌های کنش‌ها و موضع گیری های ایشان کاملاً مشهود بود که هر صحبتی که می‌کند و هر تصمیمی که می‌گیرند مبتنی بر آیه و حدیثی است و در محافل خصوص مستندات خود را در اوج تصمیمات اجتماعی و سیاسی مباحث فقهی و حدیثی بیان می‌کردند. تا زمانی که مرحوم مشکینی زنده بودند هفته‌ای دو روز جلسه فقهی با ایشان داشتند و بعد از آن این جلسه را به منزل خصوصی انتقال دادند و این جلسات فقه و تفسیر هر هفته جریان داشت و مباحث حدیثی که روزمره ایشان بود و طبیعتاً هرچه کار علمی بیشتر شود عمق درک و معنا بیشتر شده و برداشت‌ها دقیق‌تر و منضبط تر می‌شود.

حدود پنج و شش سال اخیر تصمیم گرفتند ویرایش های جدیدی از میزان الحکمه ارائه دهند که این امر مبتنی بر ارتقا علمی فرد بود. تاکنون سه جلد از ده جلد پیشین پایان یافت و با امکانات و ابزار جدید بازبینی میزان الحکمه ویرایش جدید در زمان ایشان اتفاق افتاد. بقیه جلدها که تکمیل تحقیق و عنوان بندی شده است بزودی ویرایش جدیدش نیز با همت پژوهشکده علوم قرآن و حدیث به چاپ خواهد رسید.

رئوف القلب و مهربانی ای که از یک قاضی بعید بود

حجت الاسلام طباطبایی با اشاره به ارادت فوق العاده به خاندان اهل بیت مرحوم ری شهری گفت: در هر محفل خصوصی اسمی از اهل بیت و خاندان عصمت اگر می‌آمد ایشان منقلب می‌شد و در مباحث عادی هم بسیار رقیق القلب بود. این رقت قلب بعد از فوت همسرشان که یکسال از آن می‌گذرد بسیار مشهود بود. سال گذشته که خودم کرونا گرفتم و در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شده بودم تغییر حالت در تماس‌هایی که با من داشتند را متوجه می‌شدم که این امر برخورداری از قلب رئوف و شایسته ای بود که داشتند. گرچه طبیعت قلب قرآنی همین است. این رقت قلب در سالهای آخر خیلی مشهود بود. کسی که قاضی دادگاه انتظامی بوده باید حالت متفاوتی داشته باشد اما این مقدار رقیق القلب بسیار متمایز از دیگران بود.