پیروی آیت‌الله ری‌شهری از روش تفسیری علامه طباطبایی
آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری(ره) علاوه بر فعالیت سیاسی تلاش‌های علمی بویژه درحوزه علوم حدیث و علوم قران هم داشته است که شاید برای بسیاری از افراد پنهان مانده باشد.
خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) برای کنکاش در این فعالیت‌ها با حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد کاظم طباطبایی، رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث، گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید؛
ایکناـ به عنوان پرسش نخست، درباره شخصیت علمی آیت‌الله ری‌شهری کمی توضیح بدهید.
آیت‌الله ری‌شهری به سبب ارتباط طولانی و مستمری با معارف قرآن و حدیث، در دوره خودشان جایگاه ویژه‌ای در تبلیغ و پژوهش معارف قرآن و حدیث داشتند. افزون بر اینکه حافظ قرآن بودند، یکی از معدود افرادی بودند که اکثر قریب به اتفاق منابع حدیثی شیعه را دیده بودند و بر آنها نمایه زده بودند و در حافظه خودشان داشتند، به گونه‌ای که در هر موضوعی اندکی تمرکز پیدا می‌کردند می‌توانستند روایات مرتبط را در ذهن خودشان بیابند و به پژوهشگران معرفی کنند.
باید توجه داشت تسلط بر قرآن و حدیث جدای از حفظ آنها است. ممکن است کسی قرآن را حفظ کند ولی بر معارف آن تسلط نداشته باشد ولی ایشان این تسلط را داشت. مهمتر از این کار، برنامه‌ریزی ایشان برای گسترش معارف قرآن و حدیث در جامعه است. کار ایشان در این حوزه از قبل انقلاب آغاز شده بود. بیشتر کتاب میزان‌الحکمه که عموما ایشان با این کتاب شناخته می‌شوند، قبل از انقلاب آماده شده بود. وقتی شهید مطهری قبل از انقلاب یادداشت‌های روایی ایشان را در ارتباط با آیات و روایت دیدند، همان زمان پیشنهاد کردند که همین الآن این آثار را منتشر کنید.
ایکناـ ایشان سالیان متمادی جلسات تفسیر قرآن برگزار می‌کردند. آیا برای تفسیر قرآن، رویکرد خاصی داشتند و ویژگی خاصی در مورد روش تفسیر ایشان قابل ذکر است؟
ابتدا عرض کنم که ایشان افزون بر جلسات عمومی تفسیر یک جلسه خصوصی‌تر با پژوهشگران داشت که مطالب را در آن جلسات القا می‌کرد. شیوه تفسیری ایشان مثل شیوه علامه طباطبایی روش تفسیر قرآن به قرآن بود. ایشان مجموعه معارفی که پیرامون یک موضوع قرآنی آمده است را کنار هم می‌آورد یعنی مجموعه معارف قرآنی و حدیثی کنار هم قرار می‌گرفت و خروجی آن به گونه‌ای بود که به عنوان مثال تفسیر سوره حمد ایشان که منتشر شده است کتابی حدود پانصد صفحه است.
روش ایشان یک روشی بود که مجموعه داشته‌ها و دانسته‌های قرآنی و روایی را جمع‌آوری می‌کرد، سپس تحلیل و دسته‌بندی می‌کرد. مثلا اگر به آیه «اهدنا الصراط المستقیم» می‌رسید، اینگونه نبود که فقط به روایاتی که ذیل آیه آمده اکتفا کند بلکه همه مباحث مربوط به مفهوم هدایت که مفهوم گسترده‌ای است مدنظر قرار می‌گرفت.
ایکناـ برخی معتقدند یکی از ویژگی‌های ایشان در حوزه مدیریت بود که تجلی آن را در تاسیس دانشگاه قرآن و حدیث شاهد هستیم.
بله، از جهت کار سیستمی و اداری مهمترین کار ایشان تاسیس دارالحدیث بود. این مرکز در ابتدا در زمان امام(ره) به صورت مرکز پژوهشی کوچکی راه‌اندازی شد ولی بعدا به مرکز پژوهشی و دانشگاهی بزرگی تبدیل شد. مهمترین کار ایشان این بود که با دست خالی ولی با توکل این کار را انجام داد و حاصل کارش دانشگاه قرآن و حدیث بود که بیش از ده هزار دانشجو در رشته‌های مرتبط با قرآن و حدیث در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تحویل جامعه داده است که ذخیره بزرگی برای جامعه ما است. افزون بر آن، این دانشگاه در تدوین سرفصل‌های دانشگاهی حوزه قرآن و حدیث اثرگذار بوده است.
مهمتر از دانشگاه پژوهشگاه قرآن و حدیث است که خود آیت‌الله ری‌شهری شخصا در آن دخالت مستقیم داشت؛ هم در انتخاب پژوهشگر و هم در پرورش پژوهشگر. نزدیک به صد پژوهشگر شایسته در این سی سال در این مرکز آموزش دیدند که صدقه جاریه برای ایشان محسوب می‌شود. این افراد در جای جای کشور و حتی بیرون از ایران مشغول فعالیت هستند.
در همین دوران بیش از صد عنوان کتاب به زبان عربی و فارسی با دخالت مستقیم شخص آیت‌الله ری‌شهری در این مرکز منتشر شده است. لازم به ذکر است که کارهای پژوهشی به صورت پژوهش‌های گروهی انجام می‌شد ولی ایشان به عنوان مسئول، در همه مراحل کار نقش داشت. به هر ترتیب در این دوره صد عنوان کتاب منتشر شد که تعداد مجلداتش بیش از چهارصد جلد است. این آثار به زبان‌های دیگر هم ترجمه و در جهان توزیع شده است.
به نظر می‌رسد اگر بخواهیم مهمترین کار ایشان را ذکر کنیم افزون بر احاطه کامل بر معارف قرآن و حدیث، جایگاهی است که در تربیت پژوهشگر در حوزه قرآن و حدیث و انتشار آثار و آموزش دانشجویان در این حوزه داشتند. در اثر تلاش‌های ایشان امروز شاهد هستیم مجموعه فعالیت‌های قرآنی و حدیثی با حدود سی سال پیش قابل مقایسه نیست و بسیار گسترش پیدا کرده است و تکامل و دقتش بالا رفته است.
