آیت الله مشکینی عالمی وراسته، با تقوا و فاضل و متواضع بود

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی قاضی عسکر، رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب، شامگاه شنبه، ۱۶ مرداد، در مراسم بزرگداشت چهاردهمین سال ارتحال آیت‌الله علی مشکینی که از سوی مرکز امام، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی جهاد دانشگاهی و به صورت مجازی برگزار شد، گفت: یکی از وظایف انبیاء این است که زنجیرهای اسارت و بندگی را از دست و پای مردم بردارند و آنها را از نعمت آزادی و کرامت نفس برخوردار کنند.

وی افزود: وظیفه دیگر آنان برپایی قسط و عدل به وسیله کتاب و میزان در بین مردم و با تلاش خود آنان است؛ یعنی انبیاء و رسولان فرستاده شدند و به آنها کتاب و میزان داده شد تا مردم بتوانند حق و باطل را تشخیص دهند و همه مردم برای برپایی قسط و عدل تلاش کنند. همچنین براساس روایت «ان العلماء ورثة الانبیاء»، عالمان دین وارثان رسولان و پیامبران هستند و همان اهدافی را که انبیاء داشتند، عالمان هم دارند، یعنی تزکیه، آموختن علم و دین، برپایی قسط و عدالت در جامعه و تلاش در راستای آزادی مردم از قیود هواهای نفسانی و بردگی ظالمان.

دین وراثتی سست است

قاضی عسکر با بیان اینکه در روایات درباره جایگاه و نقش علما سخن به میان آمده و آیت‌الله ری‌شهری روایات مرتبط را در میزان الحکمه جمع‌آوری کرده است، تصریح کرد: یکی از وظایف علما در راستای رسالت انبیاء، آشنایی مردم با حقیقت دین است؛ ببینید امروز چقدر پیرایه به دین بسته شده که جزء دین نیست. البته آشنایی با حقیقت دین کار آسانی نیست. اگر مردم بخواهند با روایات و تفسیر دین آشنا شوند، چقدر زمان و انرژی لازم دارند.

نماینده سابق ولی فقیه در امور حج و زیارت بیان کرد: با کمال تأسف خیلی از مردم با مجموعه قوانین دینی آشنا نیستند و دین را صرفاً بر مبنای شنیده‌‌های خود قرار داده‌اند. ما نام این نوع دینداری را دین وراثتی می‌نامیم و دین وراثتی استحکام زیادی ندارد، در حالی که سلمان و ابوذر وقتی دین را به درستی شناختند در سخت‌ترین شرایط هم دست از آن برنداشتند.

خدا از علما پیمان گرفته است

وی اظهار کرد: دومین وظیفه عالمان، حفاظت از دین است؛ در طول تاریخ بسیاری از علمای شیعه را شهید، زندانی و تبعید کردند تا مردم را با واقعیت توحید آشنا نکنند. وظیفه دیگر مقابله با بدعت‌هاست؛ امروز دشمنان در حال شبهه‌افکنی هستند؛ البته در دوره ائمه(ع) هم کسانی مانند ابن ابی العوجا ضد توحید حرف می‌زدند و شبهه درست می‌کردند و امام صادق(ع) توحید مفضل را در پاسخ به این شبهات املا فرمودند.

قاضی عسکر اضافه کرد: در روایت بیان شده است که وقتی بدعت‌ها در جامعه زیاد شود، عالمان دینی وظیفه دارند که بدون هراس از هر چیزی با آن مقابله کنند و اگر به وظیفه خود عمل نکنند، لعنت خداوند بر آنها خواهد بود. در نهج‌البلاغه بیان شده که وقتی مردم بعد از ۲۵ سال از علی(ع) خواستند که حکومت را بپذیرند، امام فرمودند: «لَولا حُضُور الْحاضِرِ، وَ قیامُ الْحُجَّةِ بِوجُودِ النّاصِرِ، وَ ما اَخَذَ اللهُ عَلَى الْعُلَماءِ ...»؛ یعنی خدا از علما پیمان گرفته تا به سیری ظالم و گرسنه ماندن مظلوم راضی نشوند.

رئیس شورای عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب در ادامه گفت: ترویج علم و دانش هم یکی از وظایف مهم عالمان دینی است؛ در احوالات امام زمان(عج) داریم که وقتی تشریف می‌آورند، اگر علم را ۲۷ جزء فرض کنیم، همه را برای مردم آشکار خواهند کرد. در گذشته کسانی مانند شیخ طوسی و مفید و مفسران و فقها و منجمان در توسعه علم کوشیدند؛ به عنوان نمونه شیخ بهایی نجوم و هیئت را ترویج داد. همچنین وظیفه دیگر علما، فرهنگ‌سازی و وظیفه مهم دیگر آنان، ساده زیستی است.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه براساس روایت مهمی که در منابع شیعه و سنی وجود دارد، امام زمان(عج) مردم را در دوره غیبت و در حوادث واقعه به روات احادیثشان یعنی عالمان دین رجوع دادند، اظهار کرد: در دوره غیبت باید از عالمان دین تبعیت کنیم، زیرا به امام معصوم دسترسی نداریم؛ علما از طریق اجتهاد در منابع دین، وظایف دینی مردم را بیان می‌کنند و تبعیت از آنها به دستور امام زمان(عج) است.

نفوذ کلام آیت‌الله مشکینی

وی با تمجید از شخصیت برجسته آیت‌الله مشکینی، اضافه کرد: ایشان عالمی وراسته و با تقوا و فاضل و متواضع بود؛ قبل از انقلاب در دروس وی از جمله تفسیر حضور داشتم و بعد از انقلاب هم در شورای مرکزی ائمه جمعه با ایشان همکاری کردم. در قم هم به صورت حضوری خدمت ایشان می‌رسیدیم، چون با آیت‌الله ری‌شهری، داماد ایشان، ارتباط داشتیم.

قاضی عسکر گفت: مرحوم مشکینی الگوی اخلاقی برای روحانیت و مردم است. او خودش را ساخته و مهذب کرده بود. صدها تن از طلاب و فضلای حوزه در درس اخلاق ایشان شرکت می‌کردند و وقتی چند دقیقه نکات اخلاقی را بیان می‌کرد، ناگهان در سالن مسجد اعظم و قبل از آن شبستان مسجد امام عسکری(ع) صدای گریه طلاب بلند می‌شد، زیرا خودش کاملا مهذب و دین‌باور و کلامش در دیگران مؤثر بود.

قاضی عسگر با بیان اینکه مجموعه دروس اخلاقی وی در مؤسسه دارالحدیث چاپ شده است، ادامه داد: ویژگی دیگر ایشان آموزش علم بود؛ تفسیر و اصول و فقه و اخلاق و علوم دیگری را با سبک و سیاقی که طلاب با علوم زمان خود آشنا شوند تدریس می‌کرد؛ او به نظریات روز توجه زیادی می‌کرد؛ از جمله وقتی افراد زیادی تحت تأثیر نظریه داروین قرار گرفتند، ایشان بحث تکامل در اسلام و قرآن را مطرح و نظریه داروین را براساس مبانی دینی رد کرد.

اصرار بر تلخیص دروس حوزه

شاگرد آیت‌الله مشکینی بیان کرد: ایشان نوگرایی زیادی در علوم دینی داشت، یادم هست اصرار داشتند که کتب درسی حوزه باید تلخیص و مطالب غیرضروری حذف شود تا طلاب زودتر به اهداف مدنظر برسند. خودشان هم در همین راستا معالم و رسائل و مکاسب را تلخیص کرد و تاکید داشت باید سبک و سیاق جدید در حوزه حاکم شود. ایشان تا پایان عمرشان در کسب و تعلیم علم تلاش کردند؛ ضمن اینکه خودشان هم استادان برجسته‌ای مانند حضرات آیات بروجردی، محقق داماد و حجت کوه کمره‌ای و امام خمینی داشت و در مقام تدریس، آموخته‌ها از این بزرگان را به شاگردان می‌آموختند.

قاضی عسکر با بیان اینکه علما باید ساده‌زیست باشند، افزود: براساس روایات، اگر عالمانی از راه دین به دنبال دنیا هستند، آنان را متهم کنید. آنها نمی‌توانند مبلغ دین باشند؛ آیت‌الله مشکینی زندگی بسیار ساده‌ای داشت؛ بنده به منزل ایشان رفت و آمد داشتم و شاهد این ساده‌زیستی بودم و ایشان مقید بود که آداب غذا خوردن را براساس تعالیم اسلامی انجام دهد. همچنین وسائل بسیار مختصری در منزل داشت. او از سال ۱۳۶۲ رئیس مجلس خبرگان بود و تا آخرین روز عمر عهده‌دار این سمت بود. مدتها ریاست جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را برعهده داشتند. امام جمعه قم هم بود و روحیات او بعد از انقلاب تغییری نکرد.

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: یکی از وظایف علما، مبارزه با ظلم و طاغوت است. آیت‌الله مشکینی از روز اول که نهضت انقلاب در قم آغاز شد پابه‌پای امام حرکت کرد. ذره‌ای ترس در وجودش نبود. قبل از انقلاب تحت تعقیب بود و هفت ماه به نجف رفت ولی دوباره به قم برگشت و سپس به مشهد، ماهان کرمان و گلپایگان تبعید شد. به هر تبعیدگاهی می‌رفت، مردم را جذب می‌کرد. او طلبه‌دوست بود و تشکیلاتی فکر می‌کرد. در نماز جمعه هم مطالبی را بیان می‌کرد که اندوخته‌های دینی مردم افزایش یابد. لذا مردم در نماز جمعه ایشان با عشق شرکت می‌کردند. یکی دیگر از ویژگی‌های او مختصر بودن خطبه‌هایش بود، ولی در هر دو خطبه تلاش می‌کرد که مردم اسلام را بشناسند و با مسائل زمان به خوبی آشنا شوند. همچنین همراهی با رهبری از دیگر ویژگی‌های برجسته او بود. به جوانان علاقه زیادی داشت و تلاش کرد که نسل جوان در خدمت دین و انقلاب باشد.

وی اضافه کرد: نزدیک به ۵۰ اثر علمی از ایشان به جا مانده و تفسیر قرآن و کتب حدیث او همه‌فهم است. همچنین آیت‌الله مشکنی شیفته اهل بیت(ع) بود و وقتی نام سیدالشهداء به میان می‌آمد گریه می‌کرد و نیز جامعیت او سبب شد که عالم ربانی نامیده شود. علما چنین نقشی را در جامعه ایفا کرده‌اند و باید پیوند میان مردم و عالمان دین مستحکم شود تا دشمن نتواند با شبهه‌آفرینی نسل جوان را از دین جدا کند. طبق تعبیر امام برای آیت‌الله بهشتی، نسل جوان بداند که می‌تواند یک امت باشد و نباید نومیدی در بین جوانان رواج یابد و با اراده و توکل به خدا می‌توانند بر مشکلات فائق آیند.