سیره پیامبر خاتم(ص)

محتوای این کتاب در ده بخش و ۸۹ فصل سامان یافته است که عبارت اند از:

۱. سنت پیامبر(ص): معانی سنت، ویژگی های کلی سنت نبوی، سنت های پیامبران، سنت های پیامبر خاتم(ص) و ... ؛

۲. ویژگی های اخلاقی پیامبر(ص): رعایت ادب، خوش خلقی، رعایت پرهیزگاری، صداقت، امانتداری و... ؛

۳. ویژگی های شخصی پیامبر(ص): رعایت دقیق امور بهداشتی، پوشیدن لباس و کفش، مسکن و لوازم منزل و... ؛

۴. امور خانوادگی: ازدواج خود و دختران خویش، ازدواج فاطمهƒ، رعایت حقوق خانواده، تعامل با خدمتکاران و... ؛

۵. امور اجتماعی: تعامل با کودکان، تعامل با یاران، همسر دادن یاران بینوا، تعامل با گنهکاران، شرکت در مجالس و... ؛

۶. امور عبادی: طهارت، نماز، شب زنده داری، روزه داری، بهره گیری از برکات ماه رمضان، زیارت خانه خدا و... ؛

۷. امور اقتصادی: انتخاب شغل، توسعه فرهنگ کار در جامعه، الگوی مصرف، مسائل مرتبط با بازار؛

۸. امور تربیتی: آموزش، تبلیغ؛

۹. امور سیاسی: تأسیس حکومت، معرفی جانشین برای خود، تعامل با امت، تعامل با اهل کتاب، تعامل با دشمنان و... ؛

۱۰. جنگ با دشمنان: ابزار جنگی پیامبر(ص)، مشورت در صلح و جنگ، پایبندی به ارزش ها، اطلاعات نظامی و... .

سخن مترجم

نوشته پيش رو، پرتوى از رفتار والاترين آفريده هستى را مى نماياند؛ انسانى كه خالق بزرگ خلقت، خُلق و خوى او را به عظمت ياد نمود؛ پيامبرى كه نماد رحمت خدا و نمود حكمت او بود؛ دُرّ يتيم آفرينش كه فرزندانش را پدرى مهربان، همسرانش را شويى پشتيبان، ياران و همراهانش را دوستى جانان، امّتش را رهبرى جاويدان و براى خدايش، جلوه ناب ايمان بود؛ فردى كه گفتارش، شاهد هميشگى صداقت ، و رفتارش، بيّنه معجزآساى رسالتش بود. دل داده خدا بود و دلبر آدميان. روح قدسى اش ، همدم فرشتگان و پيكر خاكى اش، تاب آور جفاى دشمنان بود، از مشركان و كافران تا منافقان و نامسلمانان. همه را از فرهيختگان فرزانه تا بيابان گردان از تمدّن بيگانه، با لبخندش جذب، با زبانش خرسند و با رفتارش پيرو مى كرد . اندرز و حكمت و جدل، مرهم هايى در دستان او براى درمان دورافتادگان از راه راست خدا بود. گاه كه بيمارى بيمارانش سخت و ژرف بود، از تيغ براى داغ نهادن و جرّاحى بهره مى جست و چه بسيار خود را در اين راه به رنج و مشقّت افكند. دنيا با همه رنگ هايش برايش جلوه اى نداشت؛ زيرا رنگ خدا را به زندگى اش زده بود «وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً؟» . او به راستى ، محمّد (ستوده) بود.

آنچه مى خوانيد، شمردن ستاره هايى انبوه و پرشمار را مى ماند كه در آسمانى صاف و بى غبار طلوع كرده اند؛ اثرى برگرفته از متون كهن و معتبر كه با زبانى متفاوت و قرن ها پيش از ما نوشته و روايت شده اند؛ روايت هايى با واژه هاى كم كاربرد و اصطلاح هاى ناآشنا كه گاه در بخش هاى حسّاس متن، جاى گرفته و كمتر نقل و شرح شده اند و باز گرداندن آنها به زبان امروز، دقّتى افزون مى طلبد.

در اين ترجمه، رعايت امانت در ترجمه متون مقدّس ، اعم از آيات كريم قرآن و احاديث شريف اهل بيت عليهم السلام ، يك اصل بوده است. همچنين تلاش شده در باز گردان متون تاريخى و سيره، حدّ و مرزهاى لازم حفظ شود، هر چند در حدّ توان ، به زيبايى و روانى ترجمه نيز توجّه شده است.

گفتنى است كه پژوهشگر گران قدر، حجّة الاسلام رسول افقى، سراسر ترجمه را با متن عربى مقابله كرده و از سر دقّت و باريك بينى و دلسوزى، ده ها تذكّر و تصحيح را براى اين بنده به ارمغان آورده اند كه سزاست از ايشان سپاس بگزارم.

شايان ذكر است كه برخى تحليل ها و بيان ها از آغاز به زبان فارسى و به قلم ديگران نوشته شده است. افزون بر اين، متن هايى كه در دل منشورات پيشين دار الحديث ترجمه شده اند، در اين كتاب گاه به گونه كامل و گاه با دگرگونى و اصلاح، نقل شده اند. اين شيوه، بر پايه رويكردى نو در مؤّسه دار الحديث است كه از پژوهش ها و ترجمه هاى پيشين، در پژوهش هاى پسين، بهره بردارى مى شود. اين تذكّر براى ارج نهادن به اين گراميان و پاسداشت حقّ معنوى آنان است و مسئوليت كلّى ترجمه، همچنان بر دوش اين كمترين است. از اين رو پذيراى انتقادها و راه نمايى هاى خوانندگان دانشور و فرهيخته هستم.

آرزومندم خداوند متعال ، اين خدمت فرهنگى را به كرم و بزرگى خويش بپذيرد و آن را در اين سرا ، وسيله بهره گيرى دست اندركارانش از سيره نبوى سازد و در آن سرا ، زمينه بهره مندى از شفاعت پيامبر رحمت و در آمدن به باغ رضوان خدا.

عبد الهادى مسعودى، فروردين 1394

پيش گفتار

.....

بهترين الگو

پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله با راه نمايى و تربيت الهى ، بهترين و كامل ترين سبك زندگى را برگزيد و آن را در لحظه لحظه زندگى پربركت خود ، به عمل در آورد و تا آخرين نفس ، بر آن پايدارى ورزيد ، به گونه اى كه اكنون ما از پس قرن ها فاصله ، نمايش خيره كننده آن را در آينه گزارش هاى بسيار فراوان سيره ايشان ، نظاره مى كنيم .

پيامبر صلى اللّه عليه و آله از خود آغاز كرد و سبك زندگى خود را به صورت الگويى كامل و بى نقص در پيش ديد كسانى قرار داد كه از زندگى نه زندگى ، بلكه سعادت جاويد را مى طلبند . از اين رو، سبك زندگى پيامبر صلى اللّه عليه و آله ، بهترين الگوى عملى براى دستيابى به زندگى مطلوب اسلامى است .

كتاب حاضر كه با نام «سيره پيامبر خاتم صلى اللّه عليه و آله» در اختيار علاقه مندان به آشنايى با سيره نبوى قرار مى گيرد ، زمينه سازِ دومين اقدام ضرورى جهت تحوّل آفرينى در سبك زندگى ، يعنى تدوين الگوست .

گفتنى است كه نگارش اين كتاب در سال 1385،[1] در كنار دو اثر ديگر [2] در باره پيامبر خاتم صلى اللّه عليه و آله آغاز شد . در آن هنگام تصوّر مى كردم كه تا پايان همان سال مى توان تدوين اين كتاب را به پايان برد ؛ امّا در عمل ، مشخّص شد كه نگارش كتابى نسبتا كامل در باره سيره نبوى ، بر خلاف تصوّر اوّليه ، و با در نظر گرفتن ساير كارهايى كه در دست بود ، سال ها طول مى كشد .

بارى ، كتاب حاضر ، ثمره هشت سال تلاش اين جانب و همكاران ، و يكى از اقدامات اساسى در جهت الگوسازى سبك زندگى اسلامى و ارتقاى فرهنگ عمومى است .

طبيعى است كه پژوهشى گسترده و جامع در رفتارهاى پيامبر صلى اللّه عليه و آله با شيوه اى نوآورانه در راستاى تبيين سبك زندگى اسلامى، در آغاز گامهاى خويش در طى مسيرى طولانى، دشوار، دقيق و اجتهادى است . از اين رو از نقد فرهيختگان و پيشنهادهاى تكميلى آنان استقبال كرده و منتظر ارائه نظرات عزيزان هستيم .

اين كتاب با درآمدى شامل سه مبحث : آشنايى با سيره نبوى ، اصول حاكم بر سيره نبوى ، و «سبك زندگى پيامبر صلى اللّه عليه و آله» در يك نگاه ، آغاز مى شود و در ادامه ، متن كتاب ، در ده بخش ارائه مى گردد .

تذكّر مهم

يكى از آداب مهمّ نقل حديث، چگونگى نسبت دادن گزارش هاى مربوط به گفتار و يا كردار پيامبر صلى اللّه عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام به آنها است. كلينى رحمه اللّه از امام على عليه السلام روايت كرده است كه:

إذا حَدَّثتُم بِحَديثٍ فَأسِندوهُ إلَى الَّذى حَدَّثَكُم؛ فَإِن كانَ حَقّا فَلَكُم وَ إِن كانَ كَذِبا فَعَلَيهِ .[3]

هنگامى كه حديثى را نقل مى كنيد، آن را به كسى كه آن را روايت نموده، نسبت دهيد، كه اگر درست باشد، به سود شماست و اگر دروغ باشد، به زيان او (راوى) است .

بنا بر اين ، براى رعايت احتياط ، توصيه اكيد داريم كسانى كه مى خواهند از اين كتاب يا ساير كتاب هاى حديثى و يا تاريخى ، گزارشى نقل كنند ، آن را مستقيما به پيامبر صلى اللّه عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام نسبت ندهند ؛ بلكه حديث را از طريق راوى و يا منبعى كه آن را روايت كرده است ، به آنان منسوب نمايند . براى نمونه ، نگويند : «پيامبر صلى اللّه عليه و آله چنين فرمود يا چنين رفتارى را انجام داد» ؛ بلكه بگويند : «فلان كتاب، چنين روايت كرده است» و يا بگويند : «از پيامبر صلى اللّه عليه و آله چنين روايت شده است» .

قدردانى

پروردگارا ! تو را سپاس مى گويم كه توفيق دادى سومين كتابى را كه در سال پيامبر اعظم صلى اللّه عليه و آله تصميم به نگارش آن گرفتم ، اينك با همكارى «پژوهشكده علوم و معارف حديث» آماده بهره بردارى و نشر بنمايم ، هر چند خامه و بيان ، توان شكر نعمت هاى بى شمارت را ندارد ؛ فَكَيفَ لى بِتَحصيلِ الشُّكرِ وَ شُكرى إيّاكَ يَفتَقِرُ إلى شُكرٍ ؟ !

از همه فضلا و محقّقان و همكاران «پژوهشكده علوم و معارف حديث» كه در آماده سازى اين اثر سهيم اند نيز صميمانه سپاس گزارم، بويژه فاضل گرامى جناب آقاى مجتبى فرجى كه استخراج و جمع آورى متن كتاب، با تلاش ايشان به انجام رسيد .

همچنين از استاد ارجمند، جناب آقاى عبد الهادى مسعودى كه با ترجمه دقيق ، زيبا و روان ايشان ، بهره گيرى از اين مجموعه براى پارسى زبانان ميسّر گرديد و افزون بر اين ، تكميل درآمد كتاب و اكثر تحليل هاى آن توسط ايشان نگارش يافته ، تشكّر و تقدير ويژه دارم .

از استاد گران قدر، جناب آقاى سيّد محمّدكاظم طباطبايى ، رياست محترم پژوهشكده علوم و معارف حديث كه آغاز تا انجام كتاب را مطالعه و نقّادى كردند و نگارش چند تحليل را به عهده داشتند و نيز از فاضل ارجمند، جناب آقاى رسول اُفقى كه ساماندهى نهايى متن و ترجمه را پذيرفتند ، سپاس گزارى مى كنم و در اين لحظات نورانى شب قدر كه براى تيمّن و تبرّك، آخرين بخش از پيش گفتار سيره پيامبر خاتم صلى اللّه عليه و آله را مى نگارم ، از خداوند منّان براى همه آنان، پاداشى در خور فضل خود ، مسئلت دارم و از حضرت بقيّة اللّه الأعظم مى خواهم همه ما را مشمول ادعيه زاكيه خود قرار دهد .

ربّنا تقبّل منّا إنّك أنت السّميع العليم، محمّدى رى شهرى، 9 / 5 / 1392، شب بيست و سوم ماه مبارك رمضان 1434