سخنى در باره شغل پيامبر(ص) پيش از بعثت

بر[1] پايه گزارش هاى موجود ، پيامبر اكرم(ص) پيش از بعثت ، به چوپانى و تجارت ، اشتغال داشته است ؛[2]دو كارى كه از كارهاى رايج قريش در مكّه بوده است . مكّيان به دليل كم آب بودن منطقه و سنگلاخى بودن بخش بزرگى از زمين هايشان ، كمتر امكان كشاورزى داشتند و از اين رو حرفه ها و شغل هاى توليدى و خدماتى ديگرى در ميان آنان رونق داشت .

پس از بعثت پيامبر(ص) و به دوش گرفتن وظيفه سنگين رسالت از سوى ايشان ، بيشترِ فرصت پيامبر(ص) در اين مأموريت سنگين متمركز گشت ، چندان كه بر اساس معمول، انتظار نمى رود كه ايشان به كارهاى توليدى يا خدماتى نيز اشتغال ورزيده باشد . با اين همه ، گزارش هايى در دست اند كه نشان مى دهند پيامبر(ص) پس از بعثت نيز گاه به چنين كارهايى پرداخته است . اين گزارش ها حاكى از آن هستند كه پيامبر(ص) هر گاه فرصت و موقعيتى مى يافت ، به باغدارى[3]و تجارت[4]و ديگركارهاى دستى[5]مى پرداخت .

پيامبر اكرم(ص) پس از هجرت و با توجّه به آبادى و حاصلخيزى نسبى مدينه ، زراعت را در درجه نخست اهمّيت قرار داد ؛[6]شغلى كه مهم ترين كالاهاى راهبردى را توليد مى كند و مردم را از وابستگى غذايى به ديگران رهايى مى بخشد . افزون بر اين ، پيامبر(ص) به كارهاى توليدى و خدماتى ديگر مانند دامدارى و تجارت نيز ترغيب نمود و بر دست پينه بسته كارگرى بوسه زد .[7]اين ، بِدان معناست كه كار در اسلام ، مقدّس است و هر گونه تلاش براى برآوردن نيازهاى فردى ، خانوادگى و اجتماعى ، ارزشمند است .

بر اين پايه و در دنياى كنونى نيز همان گونه كه كشاورزى و دامدارى و ديگر كارهاى توليدى و خدماتى در خور توصيه اند ، كارهاى صنعتى ، هنرى و علمى و همه كارهاى مورد نياز نيز لازم و ارزشمندند . به طور كلّى، دين مقدّس اسلام از بيكارگى و كم كارى و اتّكال به ديگران نفرت دارد و همه را به آباد كردن زمين و تلاش و اشتغال و خودكفايى فرا مى خواند ، هر چند كه در اين تلاش مجدّانه ، بايد امكانات جامعه و منطقه و اوضاع زيست محيطى و نيروى انسانى و ده ها نكته ديگر را در نظر داشت . كوتاه سخن ، آن كه رفع نيازها بايد صورت گيرد؛ امّا اهمّيت برنامه ريزى و تدبير و مديريت خُرد و كلان كار را نيز بايد به ياد داشت .

گفتنى است كه اين سيره پيامبر(ص) ، در اهل بيت ايشان نيز استمرار داشته و آنان با استناد به شيوه پيامبر اكرم(ص) به كشاورزى و باغدارى و تجارت اشتغال داشته و از دست رنج خود ، گذران زندگى مى نموده اند .[8]