تبلیغ بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ

نویسنده در این مجموعه بر آن بوده است که با گردآوری آیات قرآن و احادیث معصومان(ع) در این باره، آغازگر گام هایی برای سازماندهی تبلیغ در نظام اسلامی شود. وی در فصل هایی به بررسی عوامل موفقیت مبلّغ، جایگاه تبلیغ و مبلّغ، رسالت، و وظایف و ویژگی های مبلّغ، مخاطب شناسی، زمان و مکان در تبلیغ، ابزارهای تبلیغ و آداب، آفات و آثار تبلیغ پرداخته است.

ترجمه:

التّبلیغ فی الکتاب و السنّة، محمّد محمّدی ری شهری، قم: دار الحدیث، چاپ چهارم، ۱۳۹۳ش، وزیری، ۲۸۸ ص، عربی.

سخن مترجم کتاب تبلیغ بر پایه قرآن و حدیث

تبليغ دين در كنار پاسبانى از حريم آن ، مهم ترين وظيفه اى است كه بر دوش حوزويان ، به عنوان ميراثبَران انبيا و اوصياى الهى سنگينى مى كند و قرآن كريم با توصيه به دعوت مردم به سوى خداوند از رهگذر موعظه ، حكمت و جدال احسن، [1] آن را نيكوترين سخن برشمرده [2] و با آوردن آيه نَفْر ، انذار و تبليغ دين را هدف نهايى فراگيرى دانش دينى دانسته است. [3]

از طرفى تاريخ پر فراز و نشيب اسلام ، به نيكى گواهى مى دهد كه انتشار اين دين آسمانى در اقصى نقاط جهان ، رهين تلاش بى وقفه و صبر و پايدارى مبلّغان مخلصى همچون : على بن ابى طالب عليه السلام و مُصعب بن عمير بوده است ؛ چنان كه انتشار اسلام در سده هاى پسين در شبه قارّه ، آسياى جنوب شرقى ، چين ، بخشى از افريقا و .. . با مسئوليت شناسى و همّت والاى مبلّغانى كه گاه به كار تجارت نيز مشغول بودند ، به انجام رسيد .

آنچه امروزه جايگاه و اهمّيت تبليغ را بيش از پيش مى سازد ، تلاش مستمر و بى وقفه سازمان هاى استعمارى ، با تكيه بر بودجه هاى كلان ، براى ترويج دين هاى منسوخ و يا بَرساخته به منظور كم فروغ ساختن نور اسلام و دست هاى آشكار و پنهان شياطين در ويران ساختن بنياد عقيده و اخلاق با ايجاد شبهه و تشكيك در مبانى دينى و ترويج مفاسد اخلاقى است كه مسئوليّت همگان ، بويژه دست اندركاران مديريت حوزه و فضلا و طلاّب جوان را براى رساندن پيام هاى نورانى اسلام به سرزمين تفتيده دل هاى مردم ، بخصوص جوانان و نوجوانان ، دو چندان مى سازد .

در چنين شرايطى ، دانستن اين نكات كه مبلّغ دينى بيش از هر چيز به سرمايه علمى و عملى نيازمند است و مى بايد سطح مخاطب و شيوه ارتباط با او را بشناسد و در راه تبليغ ، مرارت ها و سختى ها را به جان بخرد و ...، آن هم از زبان پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلامكه زندگى شان لبالب از عشق و شيدايى نسبت به دين بوده و در اين راه ، نيش زبان و سنان دشمنان و نادانان را به جان خريدند ، بس شنيدنى است ؛ كار سترگى كه مؤلّف محترم اين اثر گرانسنگ ، استاد فرزانه حجة الاسلام والمسلمين رى شهرى توفيق انجام دادن آن را يافته و با گردآورى تمام روايات مرتبط با اين موضوع از منابع روايى فريقين و دسته بندى روشمند آنها ، تصويرى روشن از جايگاه و روش تبليغ را در سيره قولى و عملى پيشوايان دينى ترسيم كرده و خدمتى شايسته به جامعه دينى تقديم داشته است .

بايد اذعان كنم كه ترجمه اين اثر ، با لحظات شيرين ، پُرخاطره و به ياد ماندنى هم نشينى با كلمات سراسر نورانى اهل بيت عليهم السلام و سيره عملى و درس آموز آنان ، آن هم در شب هاى مبارك ماه ضيافت الهى همراه بوده است . گفتنى است كه در ترجمه آيات ، از ترجمه استاد محمّد مهدى فولادوند و در ترجمه نهج البلاغة ، عمدتا از ترجمه استاد عبد المحمد آيتى سود برده ام. [4]

در پايان ، ضمن سپاسگزارى از خداوند منّان كه توفيق ترجمه اين اثر ارزشمند را به اين جانب ارزانى داشت ، از كلّيه دوستان فاضل ، بويژه دست اندركاران بخش ويرايش و نشر «مركز تحقيقات دار الحديث» ، براى فراهم آوردن مقدّمات چاپ اين ترجمه ، تشكّر و قدردانى مى كنم .

قم / على نصيرى

4 شوال 1421

10 دى ماه 1379

پيش گفتار کتاب تبلیغ بر پایه قرآن و حدیث

الحمد للّه ربّ العالمين و الصلاة و السلام على عبده

المصطفى سيّدنا محمّد و آله الطاهرين و خيار صحابته أجمعين .

آنچه پيش روست ، هشتمين كتاب از دانش نامه ميزان الحكمه (موسوعة ميزان الحكمة ) است كه به صورت مستقل ، منتشر مى گردد .

اين كتاب ، حاصل تلاش هاى فراوان براى ارائه يك مجموعه منسجم درباره اصلى ترين و مهم ترين وظيفه دانشمندان و آگاهان دينى، يعنى تبليغِ پيام هاى سازنده الهى و ارزش هاى اسلامى است .

اين كتاب، براى نخستين بار ، نصوص اسلامى (متون قرآن و حديث) را در زمينه هنر تبليغ ، اهميّت و آداب و آفات آن و مسئوليت مبلّغ ، به صورتى نو و موضوعى ، در اختيار مبلّغان و پژوهشگران قرار مى دهد .

گفتنى است كه آشنا ساختن همه جانبه مبلّغان اسلامى با هنر تبليغ ، نيازمندِ مؤسّسه اى آموزشى ويژه تبليغات است كه اميد داريم «سازمان تبليغات اسلامى» براى تأسيس آن در آينده اى نزديك ، همّت گمارد و اين نوشتار ، به بركت سخنان نورانى قرآن و رسول اكرم و اهل بيت عليهم السلام ، درآمدى نيكو براى انجام اين امر مهم شود .

در اين جا خلاصه اى از شيوه تدوين اين كتاب را يادآور مى شويم :

1 . كوشيده ايم تمام رواياتى را كه مربوط به موضوع «تبليغ» بوده ، از منابع روايى شيعه و اهل سنّت ، گردآورى كنيم . اين كار ، با بهره گرفتن از رايانه و گزينش فراگيرترين و موثّق ترين روايات (برگرفته از كهن ترين منابع) ، انجام گرفته است .

2 . كوشيده ايم از تكرار روايات ، پرهيز كنيم ، مگر در موارد ذيل :

الف ـ هنگامى كه در تفاوت ميان واژه ها و اصطلاحات ، نكته مهمّى وجود داشته است .

ب ـ هرگاه ميان الفاظ روايات شيعى و اهل سنّت ، تفاوت وجود داشته است .

ج ـ هرگاه متن روايت مربوط به دو باب بوده است ، البته به شرط آن كه بيشتر از يك سطر نباشد .

3 . هرجا رواياتى وجود داشت كه يكى از رسول خدا و بقيه از ائمه اطهار عليهم السلامنقل شده اند ، روايت پيامبر صلى الله عليه و آله را در متن و نشانى روايات ساير معصومان عليهم السلامرا در پاورقى آورده ايم.

4 . پس از ذكر آيات قرآنى هر باب ، روايات منقول از معصومان عليهم السلام را به ترتيب از پيامبر اكرم تا امام قائم(عج) آورده ايم ، مگر آن جا كه روايتى به تفسير آيات آن باب پرداخته است كه در اين صورت ، بر ساير روايات ، مقدّم شده است ؛ چنان كه در برخى موارد ، تناسب روايت ها مقتضى آن بوده كه ترتيب پيش گفته ، مراعات نشود .

5 . در آغاز روايات ، تنها نام معصوم عليه السلام ياد شده است ، مگر در مواردى كه راوى ، فعل معصوم را نقل كرده باشد ، يا پرسش و پاسخى در بين باشد ، يا راوى در متن ، سخنى را آورده باشد كه در ضمن گفتار معصوم نگنجد .

6 . منابع متعدّد روايات در پاورقى آمده و طبق ميزان اعتبارشان چيده شده اند.

7 . در جايى كه روايات در منابع اوّليه به طور كامل بوده است ، مستقيما از آنها نقل شده اند و از بحار الأنوار و كنز العمّال ، به عنوان دو جامع روايى شيعى و سنّى ، در پايان منابع ، ياد شده است .

8 . گاه پس از ذكر منابع به ساير منابع ، ارجاع داده شده است . اين ارجاعات در صورتى است كه متن روايت ذكر شده ، با متن روايتى كه بدان ارجاع داده شده ، مرتبط بوده؛ اما تفاوت زيادى داشته اند.

9 . ارجاعات در پايان باب هاى كتاب ، نشان دهنده ارتباط بيشتر ميان آن باب هاست .

10 . در قسمت «نكته» كه در آخر برخى فصل ها و باب ها آمده ، نگرش جامعى به روايات آن باب انعكاس يافته ، و گاه پيچيدگى اى كه در برخى روايات آمده ، مشخّص ساخته است .

11 . نكته اى كه از اهمّيت بسزايى برخوردار است ، اين است كه كوشيده ايم تا حدّ امكان ، از رهگذر تقويت مضمون روايات هر باب با قرائن عقلى و نقلى ، نوعى اطمينان به صدور حديث از معصوم را به دست بدهيم .

در پايان ، بر خود ، لازم مى دانم از تمام برادران و همكاران بزرگوار «مركز تحقيقات دار الحديث» كه به نوعى در فراهم آمدن اين كتابْ نقش داشته اند، بويژه فاضل ارجمند جناب آقاى سيد حميد حسينى كه تلاش درخورى مبذول داشته است ، سپاسگزارى نمايم . خداوند به آنان در دنيا و آخرت ، بهترين پاداش را عنايت فرمايد!

محمّد محمّدى رى شهرى

7 ربيع الأوّل 1420

24 بهمن 1378