280 - تفسیر سوره حمد
تفسیر سوره حمد ذیل آیه «غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ»:
در جلسات پیش ابزار اضلال را برشمردیم که این ابزارها عبارت‌اند از: دروغ، تحریف دین، دین‌تراشی، تظاهر به خیرخواهی، سوءاستفاده از هنر و سوءاستفاده از تمایلات نفسانی.
تمایلات نفسانی هم مصادیق مختلفی دارد که چند مصداق آن ذیل این آیه بیان شده است خداوند در این آیه می‌فرمایند:
«زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاء وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الْمَآبِ:
دوستى خواستنيهاى گوناگون از زنان و پسران و اموال فراوان از زر و سيم و اسبهاى نشاندار و دامها و كشتزارها براى مردم آراسته شده ليكن اين جمله مايه تمتع زندگى دنياست و حال آنكه فرجام نيكو نزد خداست» (آل‌عمران/ 14)
تمایلات نفسانی عبارتند از تمایلات جنسی، علاقه به فرزند و علاقه به ثروت. علاقه به ثروت موضوع بحث امروز است در قرآن تعبیر شده است
«زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاء وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللّهُ عِندَهُ حُسْنُ الْمَآبِ: دوستى خواستنيهاى گوناگون از زنان و پسران و اموال فراوان از زر و سيم و اسبهاى نشاندار و دامها و كشتزار[ها] براى مردم آراسته شده [ليكن] اين جمله مايه تمتع زندگى دنياست و [حال آنكه] فرجام نيكو نزد خداست» (آل‌عمران/14)
«قناطیر مقنطره» در اصل مقدار طلایی است که در پوست گاو جمع‌آوری می‌کردند یا پوستی که پر طلا باشد. انباشتن ثروت سومین مصداق از مصادیق «حب شهوات» است.
شیطان هر کسی را از راهی گمراه میکند؛ عده‌ای از راه بی‌پولی و عده‌ای از راه ثروت زیاد. امام علی(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند «مال مایه شهوت‌هاست» یکی از کارآمدترین ابزار شیطان و انسان‌های شیطان صفت برای گمراه کردن انسان است خداوند در قرآن می‌فرمایند
«إِنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَاللَّهُ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ: اموال شما و فرزندانتان صرفا [وسيله] آزمايشى براى شمايند و خداست كه نزد او پاداشى بزرگ است»(التغابن/15)
مال و ثروت در انواع هوسرانی‌ها نقش دارد غالباٌ کسانی که پول‌دار هستند خود و خانواده آنها گرفتار انواع بداخلاقی‌ها هستند؛ مرحوم کلینی از امام صادق(ع) نقل میکند «شیطان بعضی از انسان‌ها را مدیریت میکند و با شیوه‌ایی آنها را گمراه میکند وقتی کسی از دام شیطان رها می‌شود در بزنگاه ثروت گردن او را می‌گیرد» پس باید حواس‌مان را جمع باشد که در دام شیطان گرفتار نشویم.
«شیخ صدوق» نیز از امام صادق(ع) نقل میکند «شیطان از یکی از راه‌ها آدمی را گمراه میکند انسان بی‌پول از یک طریق و انسان ثروتمند را از راه دیگر».
ویژگی‌های افراد ثروتمند :
کمتر ثروتمندی پیدا می‌شود که ثروت خود را در راه خیرخواهی صرف کنند در زمان پیغمبر(ص) ثروتمندی بود که اموال خود را انفاق می‌کرد آیه نازل شد «چه کسی است که به خدا قرض بدهد» پیامبر در تفسیر این آیه فرمودند «خدمت به مستمندان قرض دادن به خداست» یکی از ثروتمندان آن زمان نزد پیامبر(ص) آمد و از ایشان پرسید مگر همه پول‌های ما از آن خدا نیست؟ پیامبر(ص) فرمودند خداوند می‌خواهد از این راه ما را امتحان کند گفت اگر به خدا قرض بدهم خدا به آن فرد بهشت می‌دهد». آن فرد دوباره پرسید آیا خداوند به دخترم نیز بهشت می‌دهند که پیغمبر فرمودند بله. آن فرد به پیامبر می‌گوید به من دست بدهید و پیامبر به او دست می‌دهند و می‌گوید من دو باغ در مدینه دارم که همه در راه خدا انفاق می‌کنم».
پیغمبر(ص) به آن مرد درسی می‌دهند و می‌فرمایند «یکی را برای خود و دیگری را برای انفاق قرار بده» حتی برای انقاق هم اعتدال را باید به خرج بدهید. در روایاتی دیگر امام رضا(ع) می‌فرمایند «یکی از اهل مدینه یک درخت خرما در باغ فرد دیگری داشت و مدام به آن درخت سر می‌زد و باعث ایجاد مزاحمت برای صاحب باغ می‌شد صاحب باغ نزد پیامبر رفتند و محمد رسول الله صاحب درخت را فرا خواند و به او گفتند این درخت را به من بفروش و در عوض یک درخت در بهشت به تو می‌دهم شخص قبول نکرد مرد ثروتمندی نزد صاحب درخت رفت و درخت را از خرید و صاحب جدید آن درخت را با وعده گرفتن درختی در بهشت به پیامبر واگذار کرد».
جاذبه‌های که ذکر شد برجسته‌ترین جاذبه‌های مادی هستند و غیر از این موارد هم وجود دارد چرا که دلبستگی‌های انسان‌ها متفاوت است در جلسه بعدی این جاذبه‌ها را دنبال می‌کنم.
«ریاست طلبی» و «حب ریاست» مسئله مهمی است؛ در تفسیر المیزان جاذبه‌های قدرت امور وهمی هستند ریاست، وهم و خیال است این بحث را در جلسه بعدی بیشتر توضیح می‌دهم.
