تبیین صالحان از منظر قرآن

خلاصه درس:
صلاح یعنی شایستگی و کلمه صالح یعنی شایسته، صالحان نیز یعنی شایستگان. در هر نمازی بر بندگان صالح خدا سلام می فرستیم. باید سبک زندگی ما سبک زندگی آن ها باشد.
آیات ۱۱۳ و ۱۱۴ سوره آل عمران مبین ویژگی‌های بندگان صالح خداوند است.
«لَیْسُواْ سَوَاء مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ أُمَّةٌ قَآئِمَةٌ یَتْلُونَ آیَاتِ اللّهِ آنَاء اللَّیْلِ وَهُمْ یَسْجُدُونَ ﴿۱۱۳﴾ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَیُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَأُوْلَئِکَ مِنَ الصَّالِحِینَ ﴿۱۱۴﴾»، در آیات فوق خداوند چند صفت را بیان می فرماید و آن ها را از آن صالحان می داند.
چه کسانی مصداق صالحان هستند
ابتدای آیه در مورد اهل کتاب است که همه آن ها یکسان نیستند. طبق روایاتی که نقل شده این آیه در مورد اهل کتابی است که بعداً مسلمان شده‌اند. در ادامه آیه ۵ ویژگی برای انسان های صالح بیان شده است. هر کسی می خواهد مصداق صالحان قرآنی باشد باید تلاش کند که این ۵ ویژگی را در زندگی خانوادگی خودش حفظ کند.
ویژگی های صالحان: دو ویژگی، اعتقادی است؛ اعتقاد به قیامت و روز جزا. چند ویژگی رفتاری است. در میان اعتقادات مسئله ایمان به خدا و روز قیامت از همه مهم تر است.
عمل صالح فقط از انسان‌های مؤمن پذیرفته است، اعتقاد به خدا و روز قیامت کلید پذیرش اعمال دیگر است.
کسی که خدا را باور داشته باشد، خیانت نمی کند، رشوه نمی گیرد و ... . ۴ تا ویژگی رفتاری دیگر برای صالحان نام برده شده است؛ تلاوت قرآن در دل شب. این نکته برای قاریان قرآن خیلی قابل توجه است که برای خود و خانواده خودشان نیز قرآن را تلاوت کنند نه فقط برای مردم.
خانه ای که در آن قرآن خوانده می شود به آسمان نور می دهند، در آن خانه برکت است. برنامه قرآن خواندن در خانه باعث دور شدن شیطان از آنجاست.
ویژگی رفتاری دیگر انسان های صالح سجود و خضوع در برابر عظمت حق یکی دیگر از ویژگی هاست. ویژگی دیگر امر به معروف و نهی از منکر است. انسان های شایسته این را وظیفه خود می دانند و بلکه وظیفه تمام مسلمانان است، حداقل نسبت به خانواده خودمان احساس وظیفه کنیم.
نکته مهم این است که آمر به معروف، حواسش باشد که گاهی این کار منکر است یعنی گناه می کند، تندی می کند. بد برخورد نکند. جوری برخورد کند که اثر داشته باشد.
نمونه هایی از امر به معروف از سوی انسان های صالح:
شیخ کلینی در کافی از امام صادق نقل کرده است که امیرالمؤمنین(ع) وقتی حاکم بود از راهی عبور می کرد. شخصی از اهل کتاب با آن حضرت برخورد می کند و او را نمی شناسد. با هم هم مسیر می شوند و همراه هم رفتند تا رسیدند سر دوراهی که باید مسیرشان جدا می شود. آن شخص اهل کتاب مسیر خودش را رفت و دید امام که مسیرش را جای دیگری گفته بود به همراهش می آید، تصور کرد که اشتباه می کند، حضرت فرمود: این ادب رفاقت است. یکی از آداب سفر این است که چند قدم همراه همسفر بروی بعد به راه خودت برگردی.
حضرت فرمود: ما این ادب را از پیغمبرمان یاد گرفته ایم. گفت اگر پیغمبر شما چنین حرفی زده من هم دین شما را قبول کردم، من هم مسلمان شدم. این هم امر به معروف است، اما برخی اهانت کردن را هم امر به معروف می‌دانند، اما نتیجه این کجا و نتیجه آن کجا. این سبک علوی دعوت به اسلام است.
نمونه دیگر مربوط به فرزندان امیرالمؤمنین(ع) است. امام حسن(ع) و امام حسین(ع) خردسال بودند. پیرمردی مشغول وضو گرفتن بود ولی درست وضو نمی گرفت. گفتند آقا ما می خواهیم وضو بگیریم شما نگاه کن که ما درست وضو می گیریم یا نه. پیرمرد دید خیلی قشنگ و کامل وضو گرفتند گفت شما درست می گیرید من اشتباه می کنم باید مثل شما وضو بگیرم.
آخرین ویژگی صالحان:
شتاب در کارهای خیر، آخرین ویژگی رفتاری انسان های صالح است. اینطور نیست که امروز و فردا کنند برای کار خیر. اگر تصمیم داری کار خیری انجام دهی فوری انجام بده چون شیطان فریب می دهد.