تفسیر سوره حمد (صراط الّذین انعمت علیهم ...)

خلاصه درس:

نعمت ‌های الهی برای انسانها چند دسته است:
دسته اول، راه کسانی که نعمت‌ های ظاهری چون حیات، رزق و روزی به آنها داده ‌شده که بطور قطع، منظور از صراط مستقیم این نعمت‌ ها نیستند زیرا خداوند این نعمت ‌ها را به کافر و مسلمان بلکه به کافرها بیشتر هم داده است پس ما راه دسته اول را از خداوند درخواست نمی‌کنیم زیرا این راه سعادت دنیا و آخرت نیست.
دسته دوم راه کسانی که نعمت باطنی چون استعداد رسیدن به بالاترین مقاصد انسانیت به آنها داده می‌شود

دسته سوم راه کسانی که نعمت ظاهری ویژه که از مظاهر رحمت رحیمیه الهی است به آ‌نها داده می‌شود، خداوند دو گونه رحمت یکی رحمت رحمانیه و دیگری رحمت رحیمیه دارد.
رحمت رحیمیه مخصوص مؤمنان بوده و به تعبیری رحمت پاداشی هم گفته می‌شود یعنی بعنوان پاداش به شماری از افراد داده می‌شود، مانند بنی‌اسرائیل که حضرت موسی(ع) خطاب به آنها فرمود: نعمت خدا را یاد کنید.
نعمتی که خداوند به بنی‌اسرائیل داده بود، نجات از آل فرعون بود زیرا فرعونیان پسران آنها را کشته و زنانشان را به اسارت می‌بردند؛ کاری که امروز داعش در منطقه انجام می‌دهد؛ خداوند برای نجات بنی‌اسرائیل از این بلای بسیار سخت حضرت موسی(ع) را بعنوان نعمت خود فرستاد.
بنی‌اسرائیل با این نعمت بزرگ از بلای سخت فرعونیان نجات‌یافته و حاکم مشرق‌ ها و مغرب ‌ها شدند، این نعمت ویژه، پاداشی برای بنی‌اسرائیل به ‌واسطه صبر و مقاومت آنها بود، بنی‌اسرائیل از این نعمت برخوردار بودند اما عاقبت‌ به‌ خیر نشدند، زیرا این نعمت ممکن است هرلحظه از انسان گرفته شود.
خداوند این نعمت ویژه را به همه انسانهایی که در برابر ظلم و جور صبر و مقاومت داشته باشند عطا می‌کند، در قرآن کریم مکرر آمده که مسلمانها در دوران حیات پیامبر(ص) بارها مورد لطف و امدادهای الهی قرار گرفتند، زمانهایی که تمام قبائل بر ضد مسلمانها باهم متحد می‌شدند تا آنها را به‌ طور کلی نابود کنند.
در عصر ما نیز ملت ایران در دوران دفاع مقدس زمانی که تمام دنیا و دو ابر قدرت آن روز با عراق متحد شده بودند تا انقلاب اسلامی ایران را نابود کنند ملت ایران با صبر، مقاومت و امدادهای الهی توانست به پیروزی که نعمت خاص الهی بود دست یابد.

این نعمت الهی را امروز در لبنان و غزه نیز ملاحظه می‌کنیم، زیرا وعده الهی است کسانی که در برابر ظلم و ستم ایستادگی و مقاومت داشته باشند خداوند آنها را بر دشمن پیروز می‌کند.
دسته چهارم نعمت الهی که باطنی و ویژه بوده نعمت توفیق و هدایت خاص است، هدایتی که انسان را به مقصد می‌رساند، هدایت خاص الهی دست گرفتن و به مقصد رساندن است.
خداوند دست عده‌ای را می‌گیرد و آنها را به سعادت دنیا و آخرت می‌رساند، تا این نعمت نباشد انسان به مقصد نمی‌رسد، این همان صراط مستقیم و راه کسانی است که نعمت خاص باطنی یعنی توفیق و هدایت خاص به آنها داده می‌شود.
تا زمانی که کسی به بهشت وارد نشده، نعمت بر او تمام نمی‌شود و این نعمتی است که سرنوشت‌ ساز می‌باشد و همه نعمت‌ های دیگر برای رسیدن به این نعمت است.
حضرت علی علیه السلام می‌فرماید: هر نعمتی جز بهشت حقیر و هر بلایی جز جهنم عافیت است، انسانها هر بهترین نعمتی اعم از ثروت، هوش، استعداد و عمر طولانی که در دنیا داشته باشند، زمانی که وارد جهنم شوند به‌واسطه عذاب شدید جهنم، همه را فراموش می‌کنند و همچنین در دنیا هر مصیبتی از بزرگترین آن را داشته باشند، زمانی که وارد بهشت شوند به واسطه نعمت‌ های فراوان آن مصیبت ‌هایی را که در دنیا متحمل شده اند را فراموش می‌کنند.